Soru:
Aşağıdaki dizelerde geçen "aslan" sözcüğünün istiare türünü ve özelliklerini belirleyiniz.
"O, mahalledeki bütün çocukların sevgilisi, aslan gibi bir çocuktu."
Çözüm:
💡 Bu soruyu çözmek için "aslan" sözcüğünün hangi varlığa benzetme amacıyla kullanıldığını ve hangi unsurların yer aldığını adım adım inceleyelim.
- ➡️ 1. Adım: Benzeyen ve Kendisine Benzetilen - Burada "çocuk" güçlü, cesur bir varlığa (aslana) benzetilmiştir. "Çocuk" benzeyen, "aslan" ise kendisine benzetilendir.
- ➡️ 2. Adım: Unsurların Durumu - Cümlede "aslan" sözcüğü (kendisine benzetilen) açıkça kullanılmıştır. Ancak "çocuk" (benzeyen) de cümlede yer almaktadır.
- ➡️ 3. Adım: İstiare Türünü Belirleme - Benzeyen (çocuk) ve kendisine benzetilen (aslan) birlikte kullanıldığı için bu bir Açık İstiare değildir. Bu, bir benzetmeden sadece bir sözcük (benzetme edatı "gibi") çıkarılarak yapılmıştır. Yani "aslan gibi çocuk" ifadesindeki "gibi" edatı atılmış ve "aslan çocuk" denmemiş, sadece "aslan gibi bir çocuk" denmiştir. Bu durum, benzetmenin temel ögelerinden (benzeyen, kendisine benzetilen, benzetme yönü) sadece birinin kullanıldığı Kapalı İstiare kapsamına girmez. Bu bir Teşbih-i Beliğ'tir (Güzel Benzetme). Teşbih-i beliğ, benzetmenin yalnızca benzeyen ve kendisine benzetilen ile yapıldığı sanattır. Yani benzetme edatı ve benzetme yönü yoktur. Bu örnekte ise "gibi" edatı vardır.
✅ Sonuç: Verilen ifade bir istiare (eğretileme) değil, bir benzetme (teşbih) sanatıdır. İstiare için benzetme amacıyla kullanılan sözcüğün (aslan) kendi anlamı dışında kullanılması ve benzetme edatının (gibi, kadar, sanki) olmaması gerekir. Burada "gibi" edatı olduğu için bu bir istiare değildir.
