İstiare (Eğretileme) Nedir?
İstiare, bir söz sanatıdır ve benzetmenin temel ögelerinden sadece birini kullanarak yapılan mecaz (değişmece) anlamlı söyleyiştir. Yani, bir şeyi kendisine benzetilen başka bir şeyin adıyla anmaktır.
İstiarenin Özellikleri
- Bir benzetme sanatıdır ama benzeyen ve benzetilenden sadece biri söylenir.
- Diğeri ya okuyucunun/t dinleyicinin zihninde canlanır ya da cümlenin genel anlamından çıkarılır.
- Anlatıma güç, güzellik ve çarpıcılık katar.
İstiare Çeşitleri
İstiare, iki ana gruba ayrılır:
1. Açık İstiare (Açık Eğretileme)
Benzeyenin söylenmediği, benzetilenin söylendiği istiare çeşididir. Yani, bir varlık veya kavram, kendisine benzetilen şeyin ismiyle anılır.
Örnek: "Aslanlarımız sınırda nöbet tutuyor."
- Burada askerlerimiz, "aslan"a benzetilmiştir.
- Benzeyen (askerler) söylenmemiş.
- Benzetilen (aslan) söylenmiş.
- Benzetme yönü: Cesaret, güç.
Başka bir örnek: "Yuvadan bir kuş uçtu."
- Burada evden ayrılan bir insan, "kuş"a benzetilmiştir.
- Benzeyen (insan) söylenmemiş, benzetilen (kuş) söylenmiştir.
2. Kapalı İstiare (Kapalı Eğretileme)
Benzetilenin söylenmediği, benzeyenin söylendiği istiare çeşididir. Benzeyen varlık, kendisine benzetilen şeyin bir özelliği (genellikle fiil/yüklem) üzerinden anlatılır.
Örnek: "Yolcu, otobüsten indiği gibi annesine uçtu."
- Burada yolcu (benzeyen) söylenmiştir.
- Ona benzetilen "kuş" söylenmemiştir.
- Ama "uçtu" fiili, yolcunun bir kuş gibi hızlı ve çabuk hareket ettiğini gösterir. Bu fiil, benzetilenin (kuşun) bir özelliğidir.
Başka bir örnek: "Güneş gülümsüyor sabahın ilk ışıklarında."
- Benzeyen: Güneş (söylenmiş).
- Benzetilen: İnsan/Gülen bir yüz (söylenmemiş).
- "Gülümsüyor" fiili, benzetilenin özelliğidir.
Özet Tablosu
- Açık İstiare: Benzeyen yok, Benzetilen var.
- Kapalı İstiare: Benzeyen var, Benzetilen yok (onun bir özelliği var).
İstiare, dili daha etkili ve zengin kılan en önemli edebi sanatlardan biridir. Onu doğru anlamak ve kullanmak, anlatım gücünü büyük ölçüde artırır.
