Soru:
Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerden hangisi basit sözcüktür?
I. Bu eski evde yaşamak çok güzeldi.
II. Gözlük camı kırılmış.
III. Evlerinin bahçesi çok büyük.
IV. Kalemlik okul alışveriş listemde var.
Çözüm:
💡 Bir sözcüğün basit olması için hiçbir yapım eki almamış ve başka bir sözcükle birleşmemiş olması gerekir.
- ➡️ I. "eski": Bu sözcük "esk-" kökünden gelir ve hiçbir yapım eki almamıştır. Basit sözcüktür.
- ➡️ II. "Gözlük": Bu sözcük "göz" isim köküne "-lük" yapım eki getirilerek türetilmiştir. Basit değil, türemiş sözcüktür.
- ➡️ III. "Evlerinin": Bu sözcük "ev" köküne "-ler" çoğul eki, "-i" ilgi eki ve "-n" kaynaştırma harfi ile "-in" iyelik eki gelmiştir. Aldığı ekler yapım eki değil, çekim ekidir. Ancak "evler" kelimesi çoğul anlamıyla birleşik bir fikir oluşturmaz, sadece çekim eki almıştır. Bu nedenle basit sözcük sayılır. (Not: Geleneksel tanımda çekim eki alan sözcükler de basit yapılı kabul edilir.)
- ➡️ IV. "Kalemlik": Bu sözcük "kalem" ve "lik" sözcüklerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Basit değil, birleşik sözcüktür.
✅ Sorunun beklentisi, yapım eki almamış olan sözcüğü bulmaktır. Bu durumda hem I. hem de III. basit yapılıdır. Ancak seçenekli bir soruda tek cevap isteniyorsa, en doğru cevap çekim eki dışında hiçbir ek almamış ve birleşmemiş olan I. "eski" sözcüğüdür.
