Soru:
Jean-Paul Sartre'ın "Varoluş özden önce gelir." sözü ile ne kastettiğini, insanın "kendini inşa etmesi" bağlamında açıklayınız. Bu düşünce, geleneksel felsefedeki "öz" anlayışından nasıl ayrılır?
Çözüm:
💡 Bu soruyu çözmek için Sartre'ın bu ünlü sözünü adım adım analiz etmemiz gerekiyor.
- ➡️ 1. Adım: "Öz" Kavramını Anlama: Geleneksel felsefede (örneğin Aristoteles'te) bir nesnenin "öz"ü, onun ne olduğunu tanımlayan, doğuştan gelen ve değişmeyen nitelikleridir. Bir bıçağın özü kesmektir, yani öz, varoluştan önce gelir.
- ➡️ 2. Adım: İnsana Uygulama: Sartre, bu anlayışı insan için reddeder. İnsan, önce "var olur" (dünyaya gelir), ancak henüz "ne olduğu" (özü) tanımlanmamıştır. İnsanın bir tasarımdan, bir tanımdan yoksun olarak dünyaya atılmış olmasıdır.
- ➡️ 3. Adım: Kendini İnşa Etme Süreci: İnsan, özgür iradesi, tercihleri, eylemleri ve sorumluluklarıyla kendi "öz"ünü, yani kim olduğunu, zaman içinde kendi kendine inşa eder. Bir insan "doktor" doğmaz, doktor olmayı seçer ve bu seçimleri onun özünü oluşturur.
- ➡️ 4. Adım: Ayrımın Özeti: Geleneksel felsefede öz (ne olduğumuz) varoluştan (olduğumuz gerçeğinden) önce gelirken, Sartre'a göre varoluşçu felsefede tam tersi geçerlidir. İnsan önce vardır, sonra kendini tanımlar.
✅ Sonuç olarak, Sartre bu sözüyle insanın özgürlüğünü, sorumluluğunu ve kendi değerlerini/değersizliğini kendi eylemleriyle yaratması gerektiğini vurgular. İnsan, kendi projesidir.
