🧬 10. Sınıf Biyoloji 2. Dönem 1. Yazılıya Hazırlık: 2. Senaryo MEB Soruları
Merhaba gençler! Biyoloji yazılısı yaklaşıyor ve MEB'in hazırladığı senaryolarla sınava hazırlanmak en iyisi. Bu yazıda, 2. senaryoya uygun olası soruları ve cevaplarını bulacaksınız. Sakın unutmayın, biyoloji ezber değil, anlamakla çözülür!
🦠 Hücre Bölünmesi ve Üreme
- 🍎 Mitoz: Vücut hücrelerinde (örneğin deri, kas) görülen bölünme şeklidir. Amacı, hücre sayısını artırarak büyümeyi, gelişmeyi ve onarımı sağlamaktır. Sonucunda 2 yeni hücre oluşur ve kromozom sayısı değişmez.
- 🌱 Mayoz: Üreme hücrelerinde (sperm ve yumurta) görülen bölünme şeklidir. Amacı, üreme hücrelerinin kromozom sayısını yarıya indirmektir. Sonucunda 4 yeni hücre oluşur ve kromozom sayısı yarıya iner.
- 🧫 Eşeysiz Üreme: Tek bir atadan yeni bireylerin oluştuğu üreme şeklidir. Genetik çeşitlilik azdır. Örnekler: Bakterilerde bölünme, deniz yıldızında rejenarasyon.
- 🧬 Eşeyli Üreme: İki farklı atadan (genellikle dişi ve erkek) yeni bireylerin oluştuğu üreme şeklidir. Genetik çeşitlilik fazladır. Örnekler: İnsanlarda, bitkilerde görülen üreme.
🧬 Kalıtım
Kalıtım, genetik özelliklerin nesilden nesile aktarılmasıdır. Temel kavramları bilmek çok önemli:
- 🧬 Gen: DNA üzerinde belirli bir özelliği belirleyen bölgedir.
- 🍎 Alel: Bir genin farklı çeşitleridir. Örneğin, göz rengi geni için mavi göz aleli ve kahverengi göz aleli olabilir.
- 🧫 Homozigot: Bir özellik için aynı alellere sahip olma durumudur. Örneğin, AA veya aa.
- 🌱 Heterozigot: Bir özellik için farklı alellere sahip olma durumudur. Örneğin, Aa.
- 🧬 Dominant (Baskın) Alel: Heterozigot durumda etkisini gösteren aleldir. Büyük harfle gösterilir (A).
- 🍎 Resesif (Çekinik) Alel: Etkisini sadece homozigot durumda gösteren aleldir. Küçük harfle gösterilir (a).
- 🧫 Genotip: Bir bireyin genetik yapısıdır. Örneğin, AA, Aa veya aa.
- 🌱 Fenotip: Bir bireyin dış görünüşüdür. Genotipin etkisiyle ortaya çıkar. Örneğin, kahverengi gözlü olmak.
🐾 Ekoloji
Ekoloji, canlıların birbirleriyle ve çevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bilim dalıdır.
- 🍎 Ekosistem: Canlılar (biyotik faktörler) ve cansız çevre (abiyotik faktörler) arasındaki etkileşimlerin oluşturduğu bütündür. Örnekler: Orman, göl, çöl.
- 🌱 Besin Zinciri: Canlıların birbirini yiyerek enerji aktardığı sıralamadır. Örnek: Ot -> Çekirge -> Kurbağa -> Yılan -> Kartal.
- 🧫 Besin Piramidi: Besin zincirindeki canlıların enerji akışını ve sayısını gösteren piramittir. Üreticiler en altta, tüketiciler yukarıda yer alır.
- 🧬 Popülasyon: Aynı türden canlıların belirli bir alanda oluşturduğu topluluktur. Örnek: Bir ormandaki tüm geyikler.
- 🐾 Komünite: Belirli bir alanda yaşayan farklı popülasyonların oluşturduğu topluluktur. Örnek: Bir göldeki balıklar, bitkiler, böcekler.
🧪 Örnek Soru ve Çözümleri
Soru 1:
Bezelyelerde sarı tohum rengi, yeşil tohum rengine baskındır. Heterozigot sarı tohumlu iki bezelye çaprazlanırsa, oluşacak döllerin genotip ve fenotip oranları ne olur?
Çözüm:
Sarı tohum geni: S
Yeşil tohum geni: s
Çaprazlama: Ss x Ss
Olası genotipler: SS, Ss, ss
Genotip oranları: 1 SS : 2 Ss : 1 ss
Fenotip oranları: 3 Sarı : 1 Yeşil
Soru 2:
Mitoz ve mayoz bölünme arasındaki farkları yazınız.
Çözüm:
Mitoz:
- 🍎 Vücut hücrelerinde görülür.
- 🌱 Kromozom sayısı değişmez.
- 🧫 2 hücre oluşur.
- 🧬 Amacı büyüme, gelişme ve onarımdır.
Mayoz:
- 🍎 Üreme hücrelerinde görülür.
- 🌱 Kromozom sayısı yarıya iner.
- 🧫 4 hücre oluşur.
- 🧬 Amacı üreme hücrelerini oluşturmaktır.
Unutmayın, bol bol soru çözerek ve konuları tekrar ederek başarıya ulaşabilirsiniz. Şimdiden başarılar!
