Bir metni okurken, yazarın bize doğrudan söylemediği bazı şeyleri kendimiz anlayabiliriz. Buna çıkarım yapma denir. Tıpkı bir dedektif gibi, okuduğumuz metindeki ipuçlarını kullanarak yeni bilgilere ulaşırız.
Bir hikaye okurken şu soruları kendimize sorarız:
Metinde yazılı olmayan cevapları, kendi aklımızı ve hayal gücümüzü kullanarak buluruz.
Metin: "Ayşe, sabah erkenden uyandı. Hızlıca kahvaltısını yaptı ve sırt çantasını kapıp evden çıktı. Yolda giderken önündeki kocaman binayı görünce çok heyecanlandı."
Bu metinden neler çıkarabiliriz?
Ailenden birine "Bugün okulda neler yaptın?" diye sor. Verdiği cevabı dinle. Sonra, onun anlattıklarından yola çıkarak söylemediği başka şeyleri tahmin etmeye çalış. Örneğin, "Matematik sınavından yüksek not aldığını söylediğine göre, mutlu olduğunu çıkarıyorum!" diyebilirsin.
Çıkarım yapmak, okuduğunu daha iyi anlamana ve okumayı daha eğlenceli hale getirmene yardımcı olur!
Soru 1: Elif, hafta sonu için büyük bir plan yapmıştı. Cumartesi sabah erkenden kalktı, büyük bir sepet aldı ve mutfaktaki meyveleri sepete doldurmaya başladı. Sonra da annesine, "Hadi hazırız!" diye seslendi. Elif ve ailesi, en sevdikleri parkın yolunu tuttular.
Bu parçaya göre Elif ve ailesi aşağıdakilerden hangisini yapmaya hazırlanıyor olabilir?
a) Alışverişe gitmek
b) Pikniğe gitmek
c) Misafir ağırlamak
Cevap: b) Pikniğe gitmek
Çözüm: Sepet almak, içine meyve doldurmak ve parka gitmek gibi detaylar, onların bir piknik yapmaya hazırlandığını gösterir.
Soru 2: Can, odasının penceresinden dışarıyı izlerken yüzü bir anda güldü. Hemen koşarak montunu ve botlarını giydi. Kapıyı açıp dışarı çıktığında beyaz tanecikler yavaş yavaş üzerine düşüyordu.
Can'ın bu kadar heyecanlanmasının nedeni ne olabilir?
a) Okula gitmek için geç kalmıştır.
b) Dışarıya arkadaşlarıyla oynamaya çıkmıştır.
c) İlk defa kar yağdığını görmüştür.
Cevap: c) İlk defa kar yağdığını görmüştür.
Çözüm: Metinde "beyaz tanecikler" ifadesi karı, "yüzünün bir anda gülmesi" ve hemen dışarı çıkması ise bu durumdan büyük bir heyecan ve mutluluk duyduğunu gösterir.
Soru 3: Zeynep, sabah uyandığında kendisini biraz halsiz hissediyordu. Annesi alnına elini koyduktan sonra hemen termometreyi getirdi. Bir süre sonra, "Biraz dinlenmen gerekecek galiba," dedi.
Zeynep ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
a) Çok sevdiği bir oyunu oynamak istiyordur.
b) Hasta olduğu için okula gidemeyecektir.
c) Dışarı çıkıp arkadaşlarıyla buluşacaktır.
Cevap: b) Hasta olduğu için okula gidemeyecektir.
Çözüm: Halsiz hissetmek, ateşinin ölçülmesi ve dinlenmesi gerektiğinin söylenmesi, Zeynep'in hasta olduğunu ve bu nedenle okula gidemeyeceğini düşündürür.