🧬 Prokaryot ve Ökaryot Ribozomları: Farkları Nelerdir?
Ribozomlar, hücrelerin protein fabrikalarıdır. Tüm canlı hücrelerde bulunurlar ve protein sentezi yaparlar. Prokaryot ve ökaryot hücrelerde ribozomlar bulunmasına rağmen, bazı önemli farklılıklar gösterirler. Gelin, bu farklılıklara yakından bakalım.
📏 Boyut Farkı
* 🦠
Prokaryot Ribozomları: Prokaryot hücrelerde (bakteriler ve arkeler) bulunan ribozomlar daha küçüktür.
70S büyüklüğündedirler. Bu "S", Svedberg birimidir ve ribozomun sedimentasyon hızını (çökelme hızını) ifade eder.
* 🌱
Ökaryot Ribozomları: Ökaryot hücrelerde (bitkiler, hayvanlar, mantarlar ve protistler) bulunan ribozomlar daha büyüktür.
80S büyüklüğündedirler.
🧩 Alt Birimler
Ribozomlar iki alt birimden oluşur: büyük alt birim ve küçük alt birim.
* 🦠
Prokaryot Ribozomları:
* Küçük alt birim:
30S
* Büyük alt birim:
50S
* 🌱
Ökaryot Ribozomları:
* Küçük alt birim:
40S
* Büyük alt birim:
60S
Unutmayın ki, alt birimlerin büyüklükleri toplandığında ribozomun toplam büyüklüğünü vermez. Çünkü Svedberg birimi, parçaların ağırlığının değil, şeklinin ve yoğunluğunun bir ölçüsüdür.
📍 Bulundukları Yerler
* 🦠
Prokaryot Ribozomları: Prokaryot hücrelerde sitoplazmada serbest halde bulunurlar.
* 🌱
Ökaryot Ribozomları: Ökaryot hücrelerde hem sitoplazmada serbest halde, hem de endoplazmik retikulum (ER) üzerinde bulunabilirler. ER üzerindeki ribozomlar, hücre dışına salgılanacak veya zarlara yerleşecek proteinleri üretirler. Ayrıca mitokondri ve kloroplast gibi organellerin içinde de ribozomlar bulunur. Bu organellerdeki ribozomlar prokaryot ribozomlarına benzerlik gösterirler.
⚙️ İşlev Farkı
Her ne kadar temel işlevleri aynı olsa da (protein sentezi), prokaryot ve ökaryot ribozomları arasında protein sentez mekanizmalarında küçük farklılıklar bulunur. Bu farklılıklar, bazı antibiyotiklerin sadece prokaryot ribozomlarını hedef almasını sağlar. Bu sayede, bakteriyel enfeksiyonlar tedavi edilirken ökaryot hücrelere zarar verilmez.
💊 Antibiyotiklerin Etki Mekanizması
Bazı antibiyotikler, bakteriyel ribozomların işlevini bozarak bakterilerin protein sentezini engeller. Örneğin:
* 💊
Tetrasiklinler: 30S alt birimine bağlanarak tRNA'nın ribozoma bağlanmasını engeller.
* 💊
Makrolidler (Örn: Eritromisin): 50S alt birimine bağlanarak peptid zincirinin uzamasını engeller.
Bu antibiyotikler, ökaryot ribozomlarına daha az etki eder veya hiç etki etmezler, bu da onların bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde kullanılmasını mümkün kılar.
