🎯 2026 TYT Fizik: Atışlar ve Enerji Korunumu
Atışlar konusunda enerji korunumu ilkesini anlamak, hem TYT fizik sorularını çözerken işine yarayacak, hem de günlük hayatta olup bitenleri daha iyi anlamanı sağlayacak. Hazırsan, enerji korunumu ilkesini atış hareketleriyle birleştirip inceleyelim!
Enerji korunumu ilkesi kısaca şöyle der: Bir sistemde enerji yoktan var edilemez, var olan enerji de yok edilemez. Sadece bir türden başka bir türe dönüşebilir. Atış hareketlerinde bu ilke nasıl işliyor, bakalım.
- 🍎 Potansiyel Enerji (PE): Bir cismin yüksekliğinden dolayı sahip olduğu enerjidir. Yükseklik arttıkça potansiyel enerji de artar. Formülü: $PE = mgh$ (m: kütle, g: yerçekimi ivmesi, h: yükseklik).
- 🚀 Kinetik Enerji (KE): Bir cismin hareketinden dolayı sahip olduğu enerjidir. Hız arttıkça kinetik enerji de artar. Formülü: $KE = \frac{1}{2}mv^2$ (m: kütle, v: hız).
Enerji korunumu ilkesi, sürtünmenin olmadığı ideal bir ortamda, potansiyel ve kinetik enerjinin toplamının her zaman sabit olduğunu söyler. Yani:
$PE_{başlangıç} + KE_{başlangıç} = PE_{son} + KE_{son}$
Şimdi de farklı atış hareketlerinde bu ilkenin nasıl çalıştığına göz atalım:
⬆️ Yukarı Yönlü Düşey Atış
Bir cismi yukarı doğru attığımızda ne olur?
- 🏀 Cisim yukarı doğru çıkarken hızı azalır, yani kinetik enerjisi azalır.
- ⛰️ Aynı anda yüksekliği artar, yani potansiyel enerjisi artar.
- ✨ Kinetik enerjideki azalma, potansiyel enerjideki artışa eşittir. Toplam enerji sabittir.
- 📍 En tepe noktada cismin hızı sıfır olur, yani kinetik enerjisi sıfırdır. Tüm enerji potansiyel enerjiye dönüşmüştür.
- 👇 Cisim aşağı doğru inerken potansiyel enerji kinetik enerjiye dönüşür.
➡️ Yatay Atış
Bir cismi yatay olarak attığımızda ne olur?
- 🛹 Cisim yatayda sabit hızla hareket eder (sürtünme yoksa). Bu yüzden yataydaki kinetik enerjisi değişmez.
- 📉 Cisim aşağı doğru düşerken yüksekliği azalır, yani potansiyel enerjisi azalır.
- 📈 Potansiyel enerjideki azalma, düşey doğrultudaki kinetik enerjideki artışa dönüşür.
- 🎯 Yere çarptığı anda potansiyel enerjisi sıfır olur. Tüm enerji kinetik enerjiye dönüşmüştür (hem yatay, hem düşey hızdan kaynaklanan kinetik enerji).
↘️ Eğik Atış
Bir cismi belirli bir açıyla attığımızda (eğik atış) işler biraz daha karışır ama enerji korunumu ilkesi yine geçerlidir.
- ⚽ Cisim yukarı doğru çıkarken hem hızı azalır (kinetik enerji azalır), hem de yüksekliği artar (potansiyel enerji artar).
- 📍 En tepe noktada düşey hızı sıfır olur, ancak yatay hızı sabittir. Bu noktada potansiyel enerji maksimumdur. Kinetik enerjinin bir kısmı hala duruyordur (yatay hızdan dolayı).
- 📉 Cisim aşağı inerken potansiyel enerji tekrar kinetik enerjiye dönüşür.
- 💥 Yere çarptığı anda potansiyel enerji sıfır olur ve tüm enerji kinetik enerjiye dönüşür.
Enerji korunumu ilkesini atış hareketlerinde anlamak, bu tür soruları çözerken sana büyük bir avantaj sağlayacak. Unutma, enerji bir formdan diğerine dönüşürken toplam miktar her zaman sabittir!
