🚀 Eylemsizlik Nedir? (2026 TYT Fiziğe Hazırlık)
Eylemsizlik, bir cismin hareket durumunu koruma isteğidir. Yani, duran bir cisim durmaya devam etmek ister, hareket eden bir cisim de aynı hız ve yönde hareket etmeye devam etmek ister. Bu isteğe "eylemsizlik" denir.
🧱 Eylemsizliğin Temel İlkeleri
- 🍎 Duran Cisim: Üzerine bir kuvvet etki etmediği sürece durmaya devam eder.
- 🚗 Hareket Eden Cisim: Sabit hızla ve aynı yönde hareketine devam eder, yine üzerine bir kuvvet etki etmediği sürece.
⚖️ Eylemsizlik ve Kütle Arasındaki İlişki
Bir cismin kütlesi ne kadar büyükse, eylemsizliği de o kadar fazladır. Yani, büyük bir kamyonu durdurmak, küçük bir bisikleti durdurmaktan daha zordur. Çünkü kamyonun kütlesi daha fazladır ve dolayısıyla eylemsizliği de daha büyüktür.
📝 Eylemsizlik Yasası (Newton'un 1. Yasası)
Eylemsizlik yasası, Newton'un hareket yasalarının ilkidir. Bu yasa şöyle der:
“Her cisim, üzerine uygulanan net kuvvet sıfır olmadıkça, hareket durumunu korur. Duran cisim durmaya devam eder, hareket eden cisim ise sabit hızla ve aynı yönde hareket etmeye devam eder.”
💡 Günlük Hayatta Eylemsizlik Örnekleri
- 🚌 Otobüs Freni: Otobüs aniden frene bastığında, yolcular öne doğru savrulur. Bunun nedeni, vücudumuzun hareket halinde olma eğilimini korumak istemesidir.
- ⚽ Topun Hareketi: Futbol topuna vurduğumuzda, top bir süre hareketine devam eder. Topun hareketini sürdürmesi, eylemsizlik sayesinde olur.
- 🚀 Uzaydaki Cisimler: Uzayda hareket eden bir cisim, üzerine bir kuvvet etki etmediği sürece sonsuza kadar aynı hızla ve yönde hareketine devam eder.
❓ Eylemsizlik ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
- ❓ Soru: Kütlesi $m$ olan bir cisim, sürtünmesiz bir ortamda $v$ hızıyla hareket ediyor. Bu cismin eylemsizliği nedir?
Cevap: Cismin eylemsizliği, kütlesiyle doğru orantılıdır. Yani, kütlesi ne kadar büyükse eylemsizliği de o kadar fazladır. Hızın eylemsizlikle doğrudan bir ilişkisi yoktur, ancak cismin hareketini sürdürme eğilimini etkiler.
- ❓ Soru: Bir araba aniden hızlandığında, içindeki yolcular neden geriye doğru yaslanır?
Cevap: Yolcuların vücutları, durma eğiliminde olduğu için araba hızlandığında geriye doğru yaslanır. Bu durum, eylemsizliğin bir sonucudur.
✨ Özet
Eylemsizlik, cisimlerin hareket durumunu koruma eğilimidir. Kütle arttıkça eylemsizlik de artar. Newton'un 1. yasası olan eylemsizlik yasası, fiziğin temel prensiplerinden biridir ve günlük hayatta birçok olayda karşımıza çıkar.
