🧪 2026 TYT Kimya: İzotonlar Nerelerde Bulunur?
İzotonlar, atom numaraları farklı fakat nötron sayıları aynı olan atomlardır. Yani, farklı elementlere ait olabilirler. İzotonların nerelerde bulunduğunu anlamak için öncelikle ne olduklarını ve özelliklerini hatırlayalım.
⚛️ İzotonların Tanımı ve Özellikleri
- 🍎 Tanım: Atom numaraları (proton sayıları) farklı, fakat nötron sayıları aynı olan atomlara izoton denir.
- 🍎 Nötron Sayısı: Nötron sayısı, kütle numarası (A) ile atom numarası (Z) arasındaki farktır. Yani, N = A - Z. İzotonların N değerleri aynıdır.
- 🍎 Element Farklılığı: İzotonlar farklı elementlere ait olabilirler. Çünkü atom numaraları (proton sayıları) farklıdır.
🌍 İzotonlara Doğada ve Uygulamalarda Nerelerde Rastlarız?
İzotonlar, doğada farklı elementlerin izotopları arasında bulunabilirler. Ayrıca, nükleer reaksiyonlar sonucu da oluşabilirler. İşte bazı örnekler:
- 🍎 Karbon-14 ve Azot-15: $^14_6C$ ve $^15_7N$ izotondur. Her ikisinin de nötron sayısı 8'dir. Karbon-14, arkeolojik yaş tayininde kullanılırken, Azot-15 gübrelerde ve tıbbi görüntülemede kullanılabilir.
- 🍎 Hidrojen-3 (Trityum) ve Helyum-4: $^3_1H$ ve $^4_2He$ izoton değildir. Trityumun nötron sayısı 2, Helyum-4'ün nötron sayısı 2'dir. Trityum, nükleer araştırmalarda ve bazı aydınlatma cihazlarında kullanılırken, Helyum-4 soğutucu olarak ve MRI cihazlarında kullanılır.
- 🍎 Potasyum-40 ve Kalsiyum-41: $^{40}_{19}K$ ve $^{41}_{20}Ca$ izoton değildir. Potasyum-40'ın nötron sayısı 21, Kalsiyum-41'in nötron sayısı 21'dir. Potasyum-40, jeolojik yaş tayininde kullanılırken, Kalsiyum-41 kemik yoğunluğu ölçümlerinde kullanılabilir.
☢️ Nükleer Tıp ve Araştırmalarda İzotonların Kullanımı
- 🍎 Radyoaktif İzotonlar: Bazı radyoaktif izotonlar, tıbbi görüntüleme ve tedavilerde kullanılır. Örneğin, İyot-131 ($^{131}I$) tiroid tedavisinde kullanılır.
- 🍎 Nükleer Reaktörler: Nükleer reaktörlerde uranyumun fisyonu sonucu çeşitli izotonlar oluşur. Bu izotonların bazıları radyoaktiftir ve dikkatli bir şekilde yönetilmeleri gerekir.
🧪 TYT Kimya Sınavında İzotonlarla İlgili Olası Sorular
TYT Kimya sınavında izotonlarla ilgili aşağıdaki gibi sorularla karşılaşabilirsiniz:
- 🍎 Hangi atom çifti izotondur?
- 🍎 İzotonların özellikleri nelerdir?
- 🍎 İzotonların kullanım alanlarına örnekler veriniz.
Örnek Soru:
Aşağıdaki atom çiftlerinden hangisi izotondur?
A) $^{12}_6C$ - $^{14}_6C$
B) $^{39}_{19}K$ - $^{40}_{20}Ca$
C) $^{16}_8O$ - $^{19}_9F$
D) $^1_1H$ - $^2_1H$
E) $^{235}_{92}U$ - $^{238}_{92}U$
Çözüm:
* A seçeneğinde proton sayıları aynı, nötron sayıları farklıdır (izotop).
* B seçeneğinde nötron sayıları 20 ve 20'dir (izoton).
* C seçeneğinde nötron sayıları 8 ve 10'dur.
* D seçeneğinde proton sayıları aynı, nötron sayıları farklıdır (izotop).
* E seçeneğinde proton sayıları aynı, nötron sayıları farklıdır (izotop).
Doğru cevap: B
