Edatlar, tek başlarına anlamı olmayan, cümle içinde kelimeler arasında anlam ilişkisi kuran sözcüklerdir.
En sık kullanılan edatlar: gibi, ile, için, kadar, göre, ancak, yalnız, sanki...
Uyarı: "İle" kelimesi bazen "ve" anlamına gelerek bağlaç olarak da kullanılabilir. "Babası ile konuştu." cümlesinde edattır. "Kalem ile defter aldı." cümlesinde ise "ve" anlamında olduğu için bağlaçtır.
Bağlaçlar, cümleleri, sözleri veya aynı görevdeki kelimeleri birbirine bağlayan sözcüklerdir. Kendi başlarına anlamları yoktur, sadece bağlama görevi yaparlar.
En sık kullanılan bağlaçlar: ve, veya, ya da, ama, fakat, lakin, çünkü, de, ki, ile...
Uyarı: "De" bağlacı her zaman ayrı yazılır ve "te/ta" şeklinde sertleşmez. Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulmaz, sadece daralır.
Ünlemler, sevincimizi, korkumuzu, şaşkınlığımızı, acımızı, kızgınlığımızı gibi ani duygu değişimlerini ifade eden veya birine seslenmek için kullandığımız sözcüklerdir.
En sık kullanılan ünlemler: Ey!, Vah!, Ah!, Of!, Eh!, Ay!, Haydi!, Bravo!, Yaşa!, Eyvah!...
Not: Ünlemlerin sonuna genellikle ünlem işareti (!) konur.
Soru 1: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "ile" kelimesi bağlaç görevinde kullanılmıştır?
a) Arkadaşları ile sinemaya gidecekmiş.
b) Çekiç ile tahtaya çivi çaktı.
c) Annem ile babam yarın bize gelecek.
d) Yağmur ile rüzgar birlikte esiyordu.
Cevap: c
Çözüm: "ile" kelimesi "ve" anlamına gelip eş görevli sözcükleri bağlıyorsa bağlaçtır. "Annem ile babam" ifadesinde "ile", iki ismi bağladığı ve "ve" anlamına geldiği için bağlaçtır. Diğer seçeneklerde ise "ile" edat görevindedir.
Soru 2: "Sadece senin için bu kadar bekledim." cümlesindeki "için" kelimesinin türce özdeşi aşağıdakilerin hangisinde vardır?
a) Senin gibisini görmedim hayatımda.
b) Sınavı kazanmak için çok çalıştı.
c) Bu kadar yemek ancak on kişiye yeter.
d) Eve doğru yavaşça yürüdük.
Cevap: b
Çözüm: Verilen cümledeki "için" kelimesi bir edattır. "Sınavı kazanmak için" ifadesindeki "için" de neden-sonuç ilişkisi kurduğu için edattır. Diğer seçeneklerdeki "gibi" (edat), "ancak" (bağlaç) ve "doğru" (edat) farklı türlerdedir.
Soru 3: "Hey! Buraya bakarsan çok sevinirim." cümlesinde ünlemin kullanım amacı nedir?
a) Seslenme
b) Şaşırma
c) Acıma
d) Sevinme
Cevap: a
Çözüm: "Hey!" ünlemi, birine seslenmek için kullanılmıştır. Cümlenin devamından da kişinin dikkatini çekmek istediği anlaşılmaktadır.
Soru 4: "Hem derslerine çalışıyor hem de kitap okuyor." cümlesindeki "hem... hem de..." bağlacıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) Eşitliği ifade eden cümleleri bağlar.
b) Neden-sonuç ilişkisi kurar.
c) Karşılaştırma anlamı katmıştır.
d) Seçenekleri ifade eden cümleleri bağlar.
Cevap: a
Çözüm: "Hem... hem de..." bağlacı, eşitlik ve birliktelik bildirir. Bu cümlede iki farklı eylemin (ders çalışma ve kitap okuma) aynı kişi tarafından yapıldığını eşit şekilde vurgulamaktadır.
