Günlük hayatta bir kapıyı açtığımızda, bir saatin akrep ve yelkovanı arasında veya bir makasın kolları arasında oluşan geometrik şekillere açı diyoruz. Matematikte ise açıyı şu şekilde tanımlarız:
Açı: Başlangıç noktaları aynı olan iki ışının birleşimine açı denir.
Bir açıyı oluşturan temel parçalar vardır:
Açılar, ölçülerine göre farklı isimler alır. Bunları bir cetvelle ölçülen uzunluk gibi düşünmeyin, onları bir iletki ile ölçeriz ve birimi derece'dir (° işaretiyle gösterilir).
Açıları isimlendirmenin birkaç yolu vardır:
Komşu Açılar: Köşeleri ve birer kolları ortak olan, ortak olmayan kolları ise ortak kolun farklı taraflarında bulunan açılara denir. Yani yan yana duran ve bir kolu paylaşan açılardır.
Tümler Açılar: Ölçüleri toplamı 90° olan iki açıya tümler açılar denir.
Örneğin, 30° ve 60° açılar tümlerdir çünkü \( 30° + 60° = 90° \).
Bütünler Açılar: Ölçüleri toplamı 180° olan iki açıya bütünler açılar denir.
Örneğin, 120° ve 60° açılar bütünlerdir çünkü \( 120° + 60° = 180° \).
Soru 1: Bir açının ölçüsü, tümlerinin ölçüsünün 4 katına eşittir. Buna göre bu açı kaç derecedir?
a) 18°
b) 36°
c) 72°
d) 144°
Cevap: c) 72°
Çözüm: Açıya \( x \) dersek, tümleri \( 90 - x \) olur. Soruda \( x = 4(90 - x) \) denklemi kurulur. \( x = 360 - 4x \) → \( 5x = 360 \) → \( x = 72° \) bulunur.
Soru 2: Aşağıdaki şekilde d1 ve d2 doğruları birbirine paraleldir. Bir doğru bu iki paralel doğruyu kesmektedir. Yöndeş açılardan birinin ölçüsü \( 3x + 10° \) ve diğerinin ölçüsü \( 70° \) olduğuna göre, \( x \) kaçtır?
a) 10
b) 15
c) 20
d) 25
Cevap: c) 20
Çözüm: Paralel iki doğruyu kesen bir doğrunun oluşturduğu yöndeş açılar eşittir. Bu nedenle \( 3x + 10 = 70 \) denklemi yazılır. \( 3x = 60 \) → \( x = 20 \) bulunur.
Soru 3: Bir açı, bütünler açısından \( 40° \) eksiktir. Buna göre bu açının tümleri kaç derecedir?
a) 15°
b) 20°
c) 25°
d) 30°
Cevap: b) 20°
Çözüm: Açıya \( a \) dersek, bütünleri \( 180 - a \) olur. Soruda \( a = (180 - a) - 40 \) denklemi kurulur. \( a = 140 - a \) → \( 2a = 140 \) → \( a = 70° \) bulunur. Bu açının tümleri ise \( 90 - 70 = 20° \) olur.