6. sınıf Orta Asya'da kurulan ilk Türk devletleri konu anlatımı

Question

Bu konuyu çalışırken devletlerin isimlerini ve kuruldukları bölgeleri birbiriyle karıştırıyorum. Ayrıca bu devletlerin Türk kültürüne katkılarını ve birbirleriyle olan bağlarını tam olarak anlayamadım. Biraz daha sadeleştirilmiş bir anlatıma ihtiyacım var.

Answer 1

Orta Asya'da Kurulan İlk Türk Devletleri

Orta Asya, Türklerin ilk ana yurdudur. Bu geniş bozkırlarda tarih boyunca birçok Türk devleti kurulmuş ve yıkılmıştır. Bu devletler, Türk kültürünün ve devlet geleneğinin temelini atmışlardır.

1. Büyük (Asya) Hun İmparatorluğu (MÖ 220 - MS 216)

• Kurulduğu Yer: Orhun ve Selenga nehirleri çevresi.
• Kurucusu: Teoman'dır. Teoman, dağınık Türk boylarını ilk kez tek bayrak altında toplamıştır.
• En Ünlü Hükümdarı: Mete Han'dır. Mete Han, tarihte ilk defa Türk ordusunu "onluk sistem"e göre düzenlemiştir. Bu sistem, ordunun daha disiplinli ve güçlü olmasını sağlamıştır.
• Önemi: Tarihte bilinen ilk Türk devletidir. Ayrıca Çinliler, Hun akınlarından korunmak için ünlü Çin Seddi'ni inşa etmişlerdir.

2. Göktürk Devleti (552 - 659)

• Kurulduğu Yer: Ötüken ve çevresi.
• Kurucusu: Bumin Kağan'dır.
• Önemi:
  • Tarihte "Türk" adını ilk kez resmi olarak kullanan devlettir.
  • Göktürkler döneminde Orhun Yazıtları dikilmiştir. Bu yazıtlar, Türk tarihinin ilk yazılı belgeleridir.

3. Uygur Devleti (744 - 840)

• Kurulduğu Yer: Ötüken ve çevresi.
• Kurucusu: Kutluk Bilge Kül Kağan'dır.
• Özellikleri:
  • Yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir. Tarım ve ticaretle uğraşmışlardır.
  • Maniheizm dinini benimsemişlerdir. Bu din et yemeyi ve savaşmayı yasakladığı için savaşçı özelliklerini zamanla kaybetmişlerdir.
  • Matbaa ve hareketli harfleri kullanmış, kendilerine özgü bir alfabe geliştirmişlerdir.
  • Günümüze kalan mimari eserler (tapınak, saray) bırakmışlardır.

Önemli Hatırlatmalar

• Bu devletlerin hepsi bozkır (göçebe) kültürünün etkisiyle kurulmuştur. Uygurlar dışında genellikle göçebe yaşam sürmüşlerdir.
• Ekonomilerinin temeli hayvancılıka dayanıyordu. At, koyun ve sığır yetiştiriciliği önemliydi.
• Hükümdarlara "Kağan" veya "Hakan" denirdi.
• Savaşçı bir karaktere sahiptiler. En önemli askeri güçleri atlı birliklerdi.

Answer 2

6. Sınıf Orta Asya'da Kurulan İlk Türk Devletleri Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Tarih öğretmeni sınıfta, Orta Asya'da kurulan ilk Türk devletlerinin özelliklerini anlatmaktadır. Öğrencilerden, bu devletlerle ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisinin yanlış olduğunu bulmalarını istemiştir.
a) Göktürkler, Türk adını kullanan ilk devlettir.
b) Hunlar, Orta Asya'daki ilk Türk devletidir.
c) Uygurlar, yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir.
d) Avarlar, İstanbul'u kuşatan ilk Türk devletidir.

Cevap: D
Çözüm: İstanbul'u kuşatan ilk Türk devleti Avarlar değil, Avrupa Hun Devleti'dir. Avarlar, İstanbul'u kuşatmamıştır.

Soru 2: Asya Hun Devleti'nin en güçlü hükümdarı Mete Han, devleti yönetirken "töre" adı verilen yazılı olmayan kurallara büyük önem vermiştir. Aşağıdakilerden hangisi, Mete Han döneminde uygulanan ve devletin güçlenmesini sağlayan "onlu sistem"in en doğru tanımıdır?
a) Tarım alanlarının on parçaya bölünerek halka dağıtılması
b) Ekonomik işlerin on farklı bölgeden toplanan vergilerle yürütülmesi
c) Orduyu onluk, yüzlük, binlik şeklinde teşkilatlandırması
d) Devlet işlerini görüşmek için on kişilik bir danışma meclisi kurması

Cevap: C
Çözüm: Mete Han'ın getirdiği "onlu sistem", ordunun 10, 100, 1000 kişilik birlikler halinde düzenlenmesidir. Bu sistem Türk ordusunun disiplinli ve güçlü olmasını sağlamıştır.

Soru 3: Uygur Devleti, diğer ilk Türk devletlerinden farklı olarak yerleşik hayata geçmiş, tarım, ticaret ve sanatla uğraşmıştır. Aşağıdaki gelişmelerden hangisi, Uygurların bu geçişini kanıtlayan en önemli unsurlardan biri değildir?
a) Mani dinini benimsemeleri
b) Sürekli savaşlar yapmaları
c) Kalıcı mimari eserler (tapınak, ev) inşa etmeleri
d) Matbaayı ve kâğıdı kullanmaları, kütüphaneler kurmaları

Cevap: B
Çözüm: Sürekli savaş yapmak, göçebe yaşam tarzının bir özelliğidir. Uygurların yerleşik hayata geçtiğini gösteren kanıtlar; kalıcı mimari, tarım, ticaret, yazılı kültür ve kütüphanelerdir.