6. Sınıf Paralel ve Meridyen Nedir? Coğrafi Koordinat Sistemi Nasıl Kullanılır?

Question

Dünya üzerindeki herhangi bir yerin kesin konumunu bulmak için paralel ve meridyenlerden oluşan bir ağ kullanılıyor ama bu çizgilerin sanal olduğunu anlamakta zorlanıyorum. Enlem ve boylam değerlerini nasıl okuyacağımı ve harita üzerinde nasıl işaretleyeceğimi tam olarak kavrayamadım.

Answer 1

Paralel ve Meridyen Nedir?

Dünya'mızın şeklini küreye benzetebiliriz. Bu küre üzerinde bir yerin tam olarak konumunu bulabilmek için hayali çizgiler kullanırız. İşte bu çizgilere paralel ve meridyen denir. Bu çizgilerin tamamına ise Coğrafi Koordinat Sistemi adı verilir.

Paraleller (Enlem)

• Ekvator, Dünya'yı iki eşit yarım küreye (Kuzey ve Güney) ayıran en büyük paralel dairesidir.
• Ekvator'un paralel numarası 0°'dir.
• Ekvator'un kuzeyindeki paralellere Kuzey Paralelleri, güneyindekilere ise Güney Paralelleri denir.
• Toplam 180 tane paralel vardır (90 kuzey, 90 güney).
• Paraleller birbirini hiç kesmezler ve aralarındaki mesafe her yerde aynı değildir.
• Paralellerin derecesi Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe büyür.
• Bir yerin Ekvator'a olan uzaklığının açı cinsinden değerine enlem denir.

Meridyenler (Boylam)

• İki kutup noktasını birleştiren hayali yarım çemberlere meridyen denir.
• Başlangıç meridyeni (0°), İngiltere'nin Greenwich gözlemevinden geçer.
• Başlangıç meridyeninin doğusundakilere Doğu Meridyenleri, batısındakilere ise Batı Meridyenleri denir.
• Toplam 360 tane meridyen vardır (180 doğu, 180 batı).
• Meridyenlerin arasındaki mesafe sadece Ekvator üzerinde eşittir. Kutuplara gidildikçe bu mesafe azalır.
• Tüm meridyenlerin uzunlukları birbirine eşittir.
• Bir yerin Başlangıç meridyenine olan uzaklığının açı cinsinden değerine boylam denir.

Coğrafi Koordinat Sistemi Nasıl Kullanılır?

Bir yerin Dünya üzerindeki tam adresini bulmak için enlem ve boylam değerlerini birlikte kullanırız. Buna coğrafi koordinat denir.

Örneğin: 39° 56' K, 32° 51' D

• Buradaki "K" Kuzey (North) anlamına gelir. Yani bu nokta Ekvator'un 39° 56' kuzeyindedir.
• "D" ise Doğu (East) anlamına gelir. Yani bu nokta Başlangıç meridyeninin 32° 51' doğusundadır.
• Derece (°) işaretinden sonra gelen kesirli dakikalar ('), konumu daha hassas bir şekilde belirtmemizi sağlar.

Koordinatları okurken önce enlem (Kuzey veya Güney), sonra boylam (Doğu veya Batı) söylenir. Yukarıdaki örnek, Türkiye'nin başkenti Ankara'nın yaklaşık koordinatlarıdır.

Haritalara baktığımızda kenarlarında sayılar görürüz. Bu sayılar paralel ve meridyenlerin dereceleridir. İstediğimiz bir yerin enlem ve boylamını, bu sayıları takip ederek bulabiliriz.

Answer 2

6. Sınıf Paralel ve Meridyen Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Bir araştırmacı, Dünya üzerindeki bir noktanın coğrafi konumunu belirtmek istiyor. Bu noktanın Ekvator'a olan uzaklığını açısal olarak ifade eden ve 0° ile 90° Kuzey veya 0° ile 90° Güney arasında değişen değere ne ad verilir? Bu değerler hangi çizgiler üzerinde ölçülür?
a) Meridyen   b) Paralel   c) Ekvator   d) Kutuplar
Cevap: b) Paralel
Çözüm: Bir noktanın Ekvator'a olan uzaklığının açısal değeri enlemdir. Enlemler ise paralel daireleri (paraleller) üzerinde ölçülür.

Soru 2: Aşağıdaki özelliklerden hangisi başlangıç meridyeni (0° meridyeni) ve onun karşıtı olan 180° meridyeni için ortak bir özellik değildir?
a) Her ikisi de birer meridyendir.
b) Her ikisi de birer büyük dairedir.
c) Her ikisi de birer paralel dairesidir.
d) Her ikisi de boylamları ifade eder.
Cevap: c) Her ikisi de birer paralel dairesidir.
Çözüm: Meridyenler, bir kutuptan diğer kutuba uzanan ve paralelleri dik kesen yarım dairelerdir. Paralel daireleri ise Ekvator'a paralel olarak doğu-batı yönünde uzanan tam dairelerdir. Bu nedenle, başlangıç ve 180° meridyenleri birer paralel değildir.

Soru 3: Coğrafi koordinat sisteminde bir yerin tam konumunu ifade edebilmek için enlem ve boylam değerlerine ihtiyaç duyarız. Aşağıdaki şehirlerden hangisinin konumu verilirken mutlaka "Kuzey" enlemi ve "Doğu" boylamı ifadeleri kullanılmalıdır?
a) Güney Afrika'daki Cape Town
b) Avustralya'daki Sidney
c) Türkiye'deki Ankara
d) Brezilya'daki Rio de Janeiro
Cevap: c) Türkiye'deki Ankara
Çözüm: Türkiye, Ekvator'un kuzeyinde ve Başlangıç Meridyeni'nin doğusunda yer alır. Bu nedenle Türkiye'deki bir noktanın konumu "Kuzey" enlemi ve "Doğu" boylamı ile ifade edilir. Cape Town ve Sidney Güney enlemlerinde, Rio de Janeiro ise Batı boylamlarındadır.