Orhun Yazıtları (Orhun Kitabeleri)
Orhun Yazıtları, Göktürk Devleti zamanında, günümüzden yaklaşık 1300 yıl önce, Orhun Irmağı yakınlarına dikilmiş büyük taş anıtlardır. Bu anıtların üzerinde, Türklerin ilk yazılı belgeleri olan yazılar bulunur.
Yazıtları Kimler Diktirdi?
Bu yazıtları, Göktürk Devleti'nin ünlü hükümdarları adına diktirmiştir. En önemli üç tanesi şunlardır:
- Kül Tigin Yazıtı: Hükümdar Bilge Kağan, kardeşi Kül Tigin'in ölümü üzerine bu anıtı diktirmiştir.
- Bilge Kağan Yazıtı: Göktürk Devleti'nin diğer büyük hükümdarı Bilge Kağan'ın sözlerinin yazılı olduğu anıttır.
- Vezir Tonyukuk Yazıtı: Devletin akıllı ve tecrübeli veziri Tonyukuk tarafından, kendi hayatını ve devlete yaptığı hizmetleri anlatmak için yazdırılmıştır.
Orhun Yazıtlarının Önemi
Orhun Yazıtları, sadece birer taş anıt değil, bizim için çok değerli birer tarih ve kültür hazinesidir. Önemini şu şekilde sıralayabiliriz:
- İlk Türkçe Metinlerdir: Türk dilinin ve edebiyatının ilk yazılı örnekleridir. Türkçenin 1300 yıl önceki halini görmemizi sağlarlar.
- Tarihimize Işık Tutar: Göktürk Devleti'nin nasıl kurulduğunu, güçlü zamanlarını, zayıflama sebeplerini ve komşu devletlerle ilişkilerini öğrenmemizi sağlarlar. Adeta o dönemin bir tarih kitabı gibidirler.
- Türk Milletine Öğütler Verir: Yazıtlarda, Bilge Kağan ve Tonyukuk, gelecek nesillere seslenir. Onlara; birlik ve beraberlik içinde olmayı, çalışkan olmayı, devletine sahip çıkmayı ve Türk töresine (gelenek ve göreneklerine) bağlı kalmayı öğütler.
- Bir Siyasi Vasiyettir: Yazıtlar, hükümdarların halkına hesap vermesi ve gelecekteki yöneticilere yol göstermesi açısından çok önemlidir.
Sonuç olarak, Orhun Yazıtları sadece Türk tarihinin değil, tüm Türk dünyasının ortak hafızasıdır. Onları okuyup anlamak, atalarımızın bize bıraktığı en değerli mirası anlamaktır.
