6. Sınıf Sözcükte Anlam (Gerçek, Mecaz, Terim Anlam) Konu Anlatımı

Question

Bu konuyu anlamakta biraz zorlanıyorum. Özellikle bir sözcüğün gerçek mi yoksa mecaz anlamda mı kullanıldığını ayırt etmekte güçlük çekiyorum. Ayrıca terim anlamın hangi durumlarda ortaya çıktığını da tam olarak kavrayamadım.

Answer 1

Sözcükte Anlam

Bir sözcüğün iletişimde tek başına taşıdığı mesaja, ilettiği kavrama anlam denir. Sözcükler, kullanıldıkları cümleye ve duruma göre farklı anlamlar kazanabilir. Bu anlamları üç başlıkta inceleyeceğiz.

1. Gerçek (Temel) Anlam

Bir sözcüğün, akla gelen ilk ve asıl anlamına gerçek anlam denir. Sözcük, söylendiğinde herkesin aklına gelen, sözlükteki ilk karşılığıdır.

• Örnek: "Soğuk su içince dişim sızladı." → Bu cümlede "soğuk" sözcüğü, hissedilen ısı derecesini ifade eder. Bu, onun gerçek anlamıdır.
• Örnek: "Ayağıma küçük bir taş battı." → Buradaki "batmak" sözcüğü, bir cismin ayağa saplanması, zarar vermesi anlamındadır. Gerçek anlamıyla kullanılmıştır.

2. Mecaz Anlam

Bir sözcüğün, gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni anlama mecaz anlam denir. Mecaz anlam, genellikle soyut kavramları ifade etmek için kullanılır ve anlatımı daha güçlü kılar.

• Örnek: "Bana çok soğuk davranıyor." → Bu cümlede "soğuk" sözcüğü, hissedilen bir ısıyı değil, bir insanın ilgisiz, sevgisiz, mesafeli davranışını anlatır. Bu, mecaz anlamdır.
• Örnek: "Bu sözler yüreğime battı." → Buradaki "batmak" sözcüğü, fiziksel bir saplanma değil, bir sözün çok üzmesi, kalp kırması anlamındadır. Mecaz anlamlıdır.

3. Terim Anlam

Bir sözcüğün, bilim, sanat, spor veya meslek alanına özgü kazandığı özel anlama terim anlam denir. Terimler, o alanla ilgili kişiler tarafından net bir şekilde anlaşılır.

• Matematik Terimi: "Bu soruyu çözmek için bir doğru çizmeliyiz." → Buradaki "doğru", dürüstlük anlamında değil, iki yönde sonsuza giden noktalar kümesi anlamındaki geometri terimidir.
• Müzik Terimi: "Şarkıya yanlış nota ile başladı." → Buradaki "nota", bir bilgi yazısı değil, müzik seslerini gösteren işaretlerin adıdır.
• Tiyatro Terimi: "Oyunun üçüncü perdesi çok sürükleyiciydi." → Buradaki "perde", pencere perdesi değil, tiyatro oyununun bölümlerinden her biridir.

Önemli Uyarı: Bir sözcük, farklı cümlelerde hem gerçek hem mecaz hem de terim anlamıyla kullanılabilir. Anlamını cümlenin genelinden çıkarırız.

• Kök: "Ağacın kökleri çok derine inmiş." (Gerçek Anlam)
• Kök: "Bu sözcüğün kökünü bulalım." (Dil Bilgisi Terimi)
• Kök: "Bütün sorunların kökü aynıydı." (M

Answer 2

6. Sınıf Sözcükte Anlam (Gerçek, Mecaz, Terim Anlam) Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "ağır" sözcüğü mecaz anlamda kullanılmıştır?
a) Pazardan aldığımız ağır çantayı zorla taşıdık.
b) Hastamızın durumu oldukça ağır görünüyor.
c) Masa, odadaki en ağır eşyaydı.
d) Ağır metaller suyu kirletir.
Cevap: b) Hastamızın durumu oldukça ağır görünüyor. Çözüm: "ağır" sözcüğü "b" seçeneğinde, fiziksel bir ağırlığı değil, "ciddi, tehlikeli" anlamını ifade etmek için kullanılmıştır. Bu, sözcüğün mecaz anlamıdır.

Soru 2: "Doktor, hastasının kalbini dinledikten sonra teşhisini koydu." cümlesinde altı çizili sözcüklerle ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) Her ikisi de terim anlamlıdır.
b) Her ikisi de gerçek anlamlıdır.
c) "Kalp" gerçek, "teşhis" terim anlamlıdır.
d) "Kalp" mecaz, "teşhis" terim anlamlıdır.
Cevap: a) Her ikisi de terim anlamlıdır. Çözüm: "Kalp" ve "teşhis" sözcükleri bu cümlede tıp bilim dalına özgü, özel ve teknik bir anlam taşımaktadır. Bu nedenle her iki sözcük de terim anlamlıdır.

Soru 3: "Bu soğuk havada dışarı çıkma, hasta olursun." cümlesindeki "soğuk" sözcüğünün anlam özelliği, aşağıdakilerin hangisinde vardır?
a) Soğuk bakışlarıyla herkesi ürkütüyordu.
b) Buzdolabındaki soğuk suyu içti.
c) Kışın soğuk rüzgarları esmeye başladı.
d) Soğuk demir, elini yakar.
Cevap: a) Soğuk bakışlarıyla herkesi ürkütüyordu. Çözüm: Verilen cümledeki "soğuk" sözcüğü, "düşük sıcaklık" anlamında gerçek anlamıyla kullanılmıştır. "a" seçeneğindeki "soğuk" sözcüğü ise "düşmanca, itici" anlamında mecaz anlamda kullanılmıştır. Diğer seçeneklerdeki "soğuk" sözcükleri ise gerçek anlamlıdır.

Soru 4: "Matematik sınavında 'kare' ve 'üçgen' ile ilgili sorular vardı." cümlesindeki altı çizili sözcükler için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
a) Gerçek anlamlıdır.
b) Mecaz anlamlıdır.
c) Terim anlamlıdır.
d) Hem gerçek hem mecaz anlamlıdır.
Cevap: c) Terim anlamlıdır. Çözüm: "Kare" ve "üçgen" sözcükleri, bu cümlede geometri bilim dalına ait şekilleri ifade etmektedir. Bir bilim, sanat veya meslek dalına özgü kavramları karşılayan bu tür sözcüklere terim anlamlı sözcükler denir.