Bir metni okuduğumuzda, yazarın bize asıl anlatmak istediği temel düşünceye ana fikir denir. Ana fikir, metnin tamamını kapsayan ve bir cümle ile ifade edilebilen en önemli mesajdır. Yardımcı fikirler ise bu ana fikri desteklemek, açıklamak veya örneklerle güçlendirmek için kullanılan ikincil düşüncelerdir.
Ana fikri bulmak için kendimize şu soruları sorabiliriz:
Ana fikir, metnin tamamını kapsamalıdır. Sadece bir paragrafı anlatan bir cümle, ana fikir olamaz.
Yardımcı fikirler, ana fikre ulaşmamızı sağlayan ipuçlarıdır. Bunları bulmak için:
Metin: "Kitap okumak, kelime dağarcığımızı geliştirir. Yeni kelimeler öğreniriz ve bunları doğru yerlerde kullanmayı öğreniriz. Ayrıca, farklı konular hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlar. Tarih, bilim, coğrafya gibi birçok alanda bilgimiz artar. En önemlisi, hayal gücümüzü genişletir. Okuduğumuz hikayelerdeki karakterler ve olaylar, zihnimizde canlanır ve yaratıcı düşünme becerimiz gelişir."
Unutmayın: Ana fikri doğru bir şekilde bulmak, okuduğumuzu anlamanın en önemli anahtarıdır. Metni dikkatlice okuyup, "Yazarın bana asıl söylemek istediği nedir?" sorusunu sormayı alışkanlık haline getirin.
Soru 1: Aşağıdaki parçayı okuyarak soruyu cevaplayınız.
"Kitaplar, bizi hiç gitmediğimiz diyarlara götüren sihirli araçlardır. Bir kitabın sayfaları arasında kaybolmak, yeni kültürler tanımak, tarihte yolculuk yapmak demektir. Ayrıca, düzenli kitap okumak kelime dağarcığını zenginleştirir ve insanı daha iyi bir iletişimci yapar. En önemlisi, kitaplar eleştirel düşünme yeteneğimizi geliştirerek olaylara farklı açılardan bakmamızı sağlar."
Bu parçanın ana fikri aşağıdakilerden hangisidir?
a) Seyahat etmek insanı geliştirir.
b) Kitap okumanın bireye sağladığı faydalar çok yönlüdür.
c) İletişim becerileri doğuştan gelir.
d) Tarih kitapları en faydalı olanlardır.
Cevap: b) Kitap okumanın bireye sağladığı faydalar çok yönlüdür.
Çözüm: Paragrafın tamamı kitap okumanın farklı faydalarından (hayal gücü, kelime dağarcığı, iletişim, eleştirel düşünme) bahsetmektedir. Bu nedenle ana fikir, kitap okumanın çok yönlü faydalarıdır.
Soru 2: "İnsanoğlu, tarih boyunca doğanın sunduğu kaynakları kullanarak yaşamını sürdürmüştür. Önceleri avcılık ve toplayıcılıkla başlayan bu süreç, tarım devrimiyle birlikte yerleşik hayata geçişi beraberinde getirmiştir. Tarım, insanların besin ihtiyacını karşılamakla kalmamış, aynı zamanda toplumların sosyal ve ekonomik yapısını da kökten değiştirmiştir."
Yukarıdaki paragrafta aşağıdaki yardımcı fikirlerden hangisine değinilmemiştir?
a) İnsanlar ilk çağlarda avcılık yapmıştır.
b) Tarım, yerleşik hayatın başlamasında etkili olmuştur.
c) Doğal kaynaklar insan yaşamı için her zaman önemli olmuştur.
d) Tarım, toplumların kültürel yapısını hiç etkilememiştir.
Cevap: d) Tarım, toplumların kültürel yapısını hiç etkilememiştir.
Çözüm: Paragrafta, tarımın toplumların "sosyal ve ekonomik yapısını değiştirdiği" ifade edilmiştir. "Kültürel yapıyı hiç etkilememiştir" seçeneği ise paragrafın anlatımına tamamen ters bir ifadedir ve bu nedenle değinilmemiştir.
Soru 3: "Yazar, bu öyküsünde çocukluk özlemini samimi bir dille anlatıyor. Anlatımında, doğup büyüdüğü kasabanın sokaklarını, oynadığı oyunları ve komşuluk ilişkilerini oldukça canlı betimlemelerle aktarıyor. Özellikle mahalle bakkalının herkese veresiye defter tutması, o dönemin dayanışma ruhunu gözler önüne seriyor. Yazar, tüm bu anılar aracılığıyla aslında kaybolmaya yüz tutan sıcak insan ilişkilerine vurgu yapıyor."
Bu parçaya göre, öykünün ana fikri aşağıdakilerden hangisi olabilir?
a) Çocukluk oyunları her zaman eğlencelidir.
b) Geçmişteki samimi ve yardımsever insan ilişkilerinin de
