Hücre, canlıların en küçük yapı ve görev birimidir. Tıpkı bir fabrikanın farklı bölümlerinde farklı işler yapılması gibi, hücrenin içinde de farklı görevleri olan küçük yapılar bulunur. Bu yapılara organel denir. Şimdi bu organelleri ve görevlerini öğrenelim.
Görevi: Hücreyi dış ortamdan ayırır ve bir çeşit sınır oluşturur. Hücreye giren ve çıkan maddeleri kontrol eder. Esnek ve seçici geçirgen bir yapıya sahiptir.
Görevi: Hücrenin içini dolduran, yumurta akı kıvamında bir sıvıdır. Organeller bu sıvının içinde yer alır. Birçok hayatsal olay (örneğin solunum) burada gerçekleşir.
Görevi: Hücrenin yönetim ve kontrol merkezidir. İçinde kalıtsal bilgilerimizi taşıyan DNA'yı bulundurur. Hücrenin büyümesini, bölünmesini ve yapacağı işleri yönetir.
Görevi: Hücrenin "enerji santrali"dir. Hücrenin ihtiyacı olan enerjiyi, besinlerden oksijen kullanarak üretir. Bu olaya solunum denir.
Görevi: Sadece bitki hücrelerinde bulunur. İçindeki klorofil sayesinde bitkiye yeşil rengini verir. Güneş ışığını kullanarak besin ve oksijen üretir. Bu olaya fotosentez denir.
Görevi: Hücre için gerekli veya atık maddeleri depolar.
Görevi: Sadece bitki hücrelerinde bulunur. Hücre zarının dışındaki sert tabakadır. Hücreye desteklik ve dayanıklılık sağlar, şeklini korur.
Görevi: Hücre içinde madde taşınmasını sağlayan bir kanal sistemidir. Üzerinde ribozom bulunup bulunmamasına göre ikiye ayrılır:
Görevi: Hücredeki protein sentezinin yapıldığı yerdir. Çok küçük organellerdir ve hem sitoplazmada serbest halde hem de endoplazmik retikulum üzerinde bulunabilirler.
Görevi: Hücrenin "paketleme ve salgı merkezi"dir. Endoplazmik retikulumdan gelen maddeleri paketleyip, gerekli yerlere gönderilmesini sağlar. Tükürük ve ter gibi salgıların oluşumunda rol oynar.
Görevi: Hücrenin "sindirim merkezi"dir. İçindeki güçlü sindirim enzimleriyle, hücreye giren büyük besin moleküllerini parçalar, yıpranmış organelleri sindirir. Daha çok hayvan hücrelerinde bulunur.
Görevi: Daha çok hayvan hücrelerinde bulunur. Hücre bölünmesi sırasında iğ ipliklerini oluşturarak kromozomların kutuplara çekilmesini sağlar.
Aşağıdaki tablo, hangi organelin hangi hücrelerde bulunduğunu göstermektedir:
| Organel | Bitki Hücresi | Hayvan Hücresi |
|---|---|---|
| Hücre Zarı | ✔️ | ✔️ |
| Hücre Duvarı | ✔️ | ❌ |
| Kloroplast | ✔️ | ❌ |
| Sentrozom | ❌ (Çoğunlukla) | ✔️ |
| Koful | Büyük ve az | Küçük ve çok |
Bu organellerin hepsi birlikte uyum içinde çalışarak hücrenin ve dolayısıyla canlının yaşamını devam ettirmesini sağlar.
