İstatistiksel araştırmalarda bağlam, verinin toplandığı durumun veya olayın arka planını ifade eder. Bağlam, verinin anlamını ve yorumlanmasını doğrudan etkiler.
Örnek 1: Bir sınıftaki öğrencilerin matematik sınav notları inceleniyor. Bağlam: "2023-2024 eğitim yılında 9/A sınıfının 1. dönem matematik sınav sonuçları."
Örnek 2: Bir mağazanın günlük satış verileri analiz ediliyor. Bağlam: "Ocak 2024'te İstanbul'daki X mağazasının hafta içi satışları."
Matematiksel ifadelerde bağlam, değişkenlerin tanımını içerir. Örneğin: \( x \) = "9. sınıf öğrencilerinin boy uzunlukları (cm)"
Bağlam belirtilmezse:
1. Bir istatistiksel araştırmada verinin toplandığı gerçek yaşam durumuna _________ denir.
2. Bağlam, verinin _________ ve yorumlanmasında kritik rol oynar.
3. Bağlam, veri analizinin sonucunu etkilemez. (D/Y)
4. Tek nicel değişkenli verilerde bağlam, verinin kaynağını açıklar. (D/Y)
5. "Bir okuldaki öğrencilerin boy uzunluklarının incelenmesi"
6. "Verinin anlamını ve sınırlarını belirler"
7. "Verinin toplandığı gerçek durum"
8. Tek nicel değişkenli bir araştırmada bağlamın nasıl belirleneceğini kısaca açıklayınız.
9. Bağlamın istatistiksel sonuçları etkilemesine bir örnek veriniz.
10. Aşağıdakilerden hangisi bağlamın temel özelliklerinden değildir?
a) Veri kaynağını tanımlar
b) Veri analiz yöntemini belirler
c) Verinin sınırlarını açıklar
d) Veri toplama sürecini etkiler
Cevaplar:
1: bağlam
2: anlaşılması
3: Y
4: D
5: C
6: B
7: A
8: (Öğrenci cevabı)
9: (Öğrenci cevabı)
10: b
Soru 1: Bir araştırmacı, bir okuldaki öğrencilerin boy uzunluklarını ölçerek veri toplamıştır. Bu verileri analiz ederken "bağlam" kavramını dikkate alması ne anlama gelir?
a) Sadece ortalama boy uzunluğunu hesaplamak
b) Verilerin toplandığı okulun sosyo-ekonomik yapısını göz ardı etmek
c) Ölçümlerin hangi koşullarda yapıldığını ve verinin neyi temsil ettiğini düşünmek
d) Sadece en yüksek ve en düşük değerleri kaydetmek
e) Verileri grafikle göstermeden yorum yapmak
Cevap: c) Ölçümlerin hangi koşullarda yapıldığını ve verinin neyi temsil ettiğini düşünmek
Çözüm: Bağlam, verinin toplandığı ortam, zaman ve koşulları içerir. Doğru yorum için bu faktörlerin dikkate alınması gerekir.
Soru 2: Aşağıdaki durumlardan hangisinde veri analizinde "bağlam" göz ardı edilirse yanlış sonuçlara ulaşılabilir?
a) Bir şehirdeki ortalama sıcaklık değerlerini mevsimlere göre ayırmadan yorumlamak
b) Öğrenci notlarını sınıf seviyelerine göre gruplandırarak incelemek
c) Anket verilerini demografik bilgilerle birlikte değerlendirmek
d) Veri toplama yöntemini raporla birlikte paylaşmak
e) Ölçüm aletlerinin kalibrasyonunu kontrol etmek
Cevap: a) Bir şehirdeki ortalama sıcaklık değerlerini mevsimlere göre ayırmadan yorumlamak
Çözüm: Mevsimsel değişiklikler sıcaklık verilerinin bağlamını oluşturur. Bu faktör göz ardı edilirse ortalama değer yanıltıcı olabilir.
Soru 3: Bir araştırmada toplanan gelir verilerinin bağlamını en iyi hangi ifade açıklar?
a) Verilerin sayısal değerleri
b) Verilerin hangi yıl, hangi bölgede ve hangi yöntemle toplandığı
c) Verilerin histogramla gösterimi
d) Ortalama gelirin hesaplanma formülü
e) Veri setindeki en yüksek ve en düşük değerler
Cevap: b) Verilerin hangi yıl, hangi bölgede ve hangi yöntemle toplandığı
Çözüm: Bağlam, verinin toplanma koşullarını (zaman, mekân, yöntem) içerir. Bu bilgiler olmadan veri doğru yorumlanamaz.
Soru 4: Aşağıdakilerden hangisi istatistiksel bir araştırmada "bağlam"ın önemini vurgular?
a) Veri analizinde sadece matematiksel formüller yeterlidir
b) Verilerin toplandığı koşullar, sonuçların geçerliliğini etkiler
c) Grafikler her zaman doğru yorum sağlar
d) Büyük veri setleri bağlamı önemsiz kılar
e) Veri temizliği bağlamdan bağımsızdır
Cevap: b) Verilerin toplandığı koşullar, sonuçların geçerliliğini etkiler
Çözüm: Bağlam, verinin neyi temsil ettiğini ve hangi şartlarda
