Reşat Nuri Güntekin'in edebiyatımızdaki unutulmaz eserlerinden biri olan Acımak, ilk kez 1928 yılında yayımlanmıştır. Roman, Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının toplumsal ve bireysel sorgulamalarını derinlemesine işleyen bir başyapıttır. Güntekin, bu eserde bir öğretmenin hayatı üzerinden toplumun ahlaki değerlerini, vicdan muhasebesini ve insanın kendi geçmişiyle yüzleşmesini etkileyici bir dille anlatır.
Zefer, görev yaptığı okulda disiplini ve kuralları her şeyin üstünde tutan, oldukça katı bir öğretmendir. Öğrencilerine karşı merhametsizdir, hataları asla affetmez. Ona göre, başarısızlık ve tembellik affedilemez suçlardır. Bu tutumu, çevresindeki meslektaşları ve öğrenciler tarafından da anlaşılamaz.
Bir gün Zefer'e, uzun yıllardır görüşmediği babası Mürşit Efendi'den bir telgraf gelir. Babası ölüm döşeğindedir ve onu görmek istemektedir. Zefer, babasıyla olan soğuk ve mesafeli ilişkisi nedeniyle bu çağrıya içinde bir isteksizlikle karşılık verir. Ancak gitmek zorunda hisseder.
Babasının yanına vardığında Mürşit Efendi çoktan vefat etmiştir. Babasının eşyalarını toplarken, onun gizli bir günlüğünü bulur. Bu günlüğü okumaya başlayan Zefer, babasının iç dünyasını, yaşadığı hayal kırıklıklarını, yalnızlığını ve aslında ne kadar acı çekmiş bir insan olduğunu keşfeder. Katı ve mesafeli duruşunun altında, hayat tarafından yıpranmış, duygularını ifade edemeyen bir adam portresi çıkar.
Günlüğü okudukça Zefer'in dünyası altüst olur. Babasının yaşadıklarını anladıkça, ona karşı beslediği öfke ve soğukluk yerini derin bir acıma ve anlayışa bırakır. Kendi katılığının kökenlerini babasının hayatında görür. Bu farkındalık, onun insanlara bakış açısını tamamen değiştirir.
Kasabaya dönen Zefer artık eskisi gibi değildir. Öğrencilerine ve çevresindeki insanlara karşı daha şefkatli, daha anlayışlı ve affedici bir tutum sergilemeye başlar. Yaşadığı bu içsel yolculuk ve hesaplaşma, onu daha iyi bir insan ve öğretmen haline getirmiştir.
Romanın çıkış noktası, insanların davranışlarını yargılamadan önce onların yaşam hikayelerini, çektikleri acıları anlamaya çalışmanın önemidir. Zefer, babasının günlüğünü okuyana kadar onu sadece dışarıdan gördüğü "katı" kalıbıyla değerlendirmiştir. Gerçekleri öğrenince ise yargı, yerini merhamete bırakmıştır.
Zefer'in katı kişiliği, aslında babasından gördüğü ve içselleştirdiği davranış modellerinin bir yansımasıdır. Roman, ebeveynlerin çocukları üzerindeki derin psikolojik etkisini ve bu mirasla yüzleşmenin gerekliliğini vurgular.
Zefer'in yaşadığı değişim, insanın geçmişiyle yüzleşerek kendini dönüştürebileceğini gösterir. Bu, olgunlaşma ve gerçek anlamda büyüme sürecidir.
Roman, dışarıdan görünen katı, soğuk bir insan profilinin ardında, derin acılar, kırgınlıklar ve yalnızlıklar yatabileceğini anlatır. İnsanı sadece "davranışlarıyla" değil, "sebepleriyle" anlamak gerekir.
Acımak, isminin de çağrıştırdığı gibi, merhamet ve şefkatin insan ilişkilerindeki hayati rolünü vurgulayan güçlü bir romandır. Reşat Nuri Güntekin, sade ve akıcı diliyle, okuyucuyu bir karakterin içsel yolculuğuna çıkarır ve şu evrensel soruyu sordurur: "Karşımızdaki insanın hikayesini gerçekten biliyor muyuz?" Zefer'in değişimi, anlayışın ve bağışlamanın hem bireyi hem de çevresini nasıl iyileştirebileceğinin edebi bir kanıtıdır.
