# 📚 Ders Notu: Basit, Türemiş ve Birleşik Kelimeler
🎯 Kelimelerin Yapı Özellikleri
Merhaba arkadaşlar! Bugünkü dersimizde kelimelerin nasıl oluştuğunu öğreneceğiz. Kelimeleri yapılarına göre üç gruba ayırıyoruz: basit, türemiş ve birleşik kelimeler. Haydi hep birlikte inceleyelim! ✨
📝 1. Basit Kelimeler
Basit kelimeler, yapım eki almamış, kök halindeki kelimelerdir. Hiçbir ek almadıkları için yalın durumdadırlar.
- 🎯 Örnekler: el, kitap, ağaç, su, kalem, ev, okul, bahçe
- 🔍 Nasıl Anlarız? Kelimenin sonundaki eki çıkardığımızda anlamlı bir kelime kalıyorsa ve bu kelimeye yapım eki eklenmemişse basittir.
- ✅ Doğru: "ağaç" → hiç ek yok, basit kelime
- ❌ Yanlış: "ağaçlık" → "-lık" eki var, basit değil
🌱 2. Türemiş Kelimeler
Türemiş kelimeler, bir kök veya gövdeye yapım eki eklenerek oluşturulan yeni kelimelerdir. Yapım ekleri kelimenin anlamını değiştirir.
- 🎯 Örnekler:
- göz → gözlük ("-lük" eki)
- sev → sevgili ("-gili" eki)
- bil → bilgi ("-gi" eki)
- simit → simitçi ("-çi" eki)
- 🔍 Nasıl Anlarız? Kelimeden ekleri çıkardığımızda geriye anlamlı bir kök kalıyorsa ve bu köke yapım eki eklenmişse türemiştir.
- ✨ İpucu: Türemiş kelimelerde mutlaka bir yapım eki vardır!
🧩 3. Birleşik Kelimeler
Birleşik kelimeler, iki veya daha fazla kelimenin bir araya gelip yeni bir anlam oluşturduğu kelimelerdir.
- 🎯 Örnekler:
- hanımeli (bir çiçek türü)
- bilgisayar (bilgi + sayar)
- aslanağzı (bir çiçek türü)
- gecekondu (gece + kondu)
- ayakkabı (ayak + kabı)
- 🔍 Nasıl Anlarız? Kelimeyi ikiye ayırdığımızda her iki parça da anlamlı kelimeler oluyorsa ve birlikte tamamen yeni bir anlam ifade ediyorsa birleşiktir.
- 💡 Önemli: Birleşik kelimeler bitişik yazılır!
📊 Karşılaştırma Tablosu
| Kelimeler |
Özellik |
Örnek |
| 🏷️ Basit |
Yapım eki yok |
el, kitap, su |
| 🌿 Türemiş |
Yapım eki var |
gözlük, sevgi, bilgi |
| 🧩 Birleşik |
İki kelime birleşmiş |
hanımeli, bilgisayar |
🎮 Pratik Yapalım!
Aşağıdaki kelimeleri inceleyerek hangi gruba ait olduklarını bulalım:
- kalemlik → Türemiş ("kalem" + "-lik" eki)
- defter → Basit (hiç ek yok)
- ateşböceği → Birleşik (ateş + böceği)
- öğretmen → Türemiş ("öğret-" + "-men" eki)
- kuş → Basit (hiç ek yok)
- çanakkale → Birleşik (çanak + kale)
💡 Hatırlatma
Kelimeleri ayırt ederken şu soruları kendimize soralım:
- 1️⃣ Kelimede yapım eki var mı? → Yoksa BASİT
- 2️⃣ Kelimede yapım eki var mı? → Varsa TÜREMİŞ
- 3️⃣ Kelime iki ayrı kelimeden mi oluşuyor? → Evetse BİRLEŞİK
Harika iş çıkardınız! 🎉 Artık kelimelerin yapı özelliklerini biliyorsunuz. Ödevlerinizde ve yazılarınızda bu bilgileri kullanmayı unutmayın. Bir sonraki derste görüşmek üzere! 👋
