# 📚 Hukukun Dalları: Kamu Hukuku ve Özel Hukuk
🔍 Giriş: Hukuk Neden Dallara Ayrılır?
Hukuk, toplumsal ilişkileri düzenleyen kurallar bütünüdür. Bu kadar geniş bir alanı tek bir çatı altında incelemek pratik olmadığı için, benzer ilişkileri düzenleyen kurallar gruplandırılarak hukukun dalları oluşturulmuştur. En temel ayrım ise Kamu Hukuku ve Özel Hukuk şeklindedir. Bu ayrımın kökeni Roma Hukuku'na kadar uzanır.
⚖️ Temel Ayrım: Kamu Hukuku vs. Özel Hukuk
İki dal arasındaki en kritik fark, taraflar arasındaki hukuki eşitlik durumudur.
📊 Karşılaştırmalı Tablo
Kamu Hukuku: Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinin, üstün ve egemen güç (kamu kudreti) sıfatıyla katıldığı, eşitsizlik ve tabiiyet ilişkisinin olduğu alandır. Taraflardan biri (devlet) diğerine emretme yetkisine sahiptir.
Özel Hukuk: Eşitler arası ilişkileri düzenler. Taraflar (gerçek veya tüzel kişiler) hukuki işlemlerini özgür iradeleriyle ve eşit koşullarda yaparlar. Burada "emretme" değil, "sözleşme/irade açıklama" esastır.
🏛️ KAMU HUKUKU DALLARI
Devletin organlarıyla ve vatandaşla olan ilişkisini, kamu düzenini ve genel çıkarları düzenler.
1. 📜 Anayasa Hukuku
- 🎯 Konusu: Devletin temel yapısını, organlarını (yasama, yürütme, yargı), bu organlar arasındaki ilişkiyi, temel hak ve ödevleri düzenler.
- 📑 Kaynağı: Anayasa ve Anayasa Mahkemesi kararları.
- 💡 Örnek: Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri, milletvekili seçilme yeterliliği, ifade özgürlüğünün sınırları.
2. 👮♂️ Ceza Hukuku
- 🎯 Konusu: Topluma karşı işlenen suçları ve bu suçlara öngörülen ceza yaptırımlarını düzenler. (Suç ve ceza ilkesi, kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesi).
- 📑 Kaynağı: Türk Ceza Kanunu (TCK) ve ilgili özel kanunlar.
- 💡 Örnek: Adam öldürme, hırsızlık, dolandırıcılık suçları ve hapis/para cezaları.
3. 🏢 İdare Hukuku
- 🎯 Konusu: Devletin idari fonksiyonunu (kamu hizmetlerinin yürütülmesi) ve idare-vatandaş ilişkisini düzenler. Kamu düzeni, sağlık, eğitim, şehircilik gibi alanlar.
- 📑 Kaynağı: İdari düzenlemeler, kanunlar ve Danıştay kararları.
- 💡 Örnek: Bir belediyenin imar planı yapması, kamu personelinin atanması, idari para cezası (trafik cezası) verilmesi.
4. 🌍 Devletler Umumi Hukuku (Uluslararası Kamu Hukuku)
- 🎯 Konusu: Devletler, uluslararası örgütler ve diğer uluslararası aktörler arasındaki ilişkileri düzenler.
- 📑 Kaynağı: Antlaşmalar, uluslararası teamüller, genel hukuk ilkeleri.
- 💡 Örnek: Bir sınır anlaşmazlığı, diplomatik ilişkiler, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi.
5. 💰 Vergi Hukuku
- 🎯 Konusu: Devletin vergi alma yetkisi ile mükelleflerin ödev ve hakları arasındaki ilişkiyi düzenler.
- 📑 Kaynağı: Vergi Usul Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu, Kurumlar Vergisi Kanunu vb.
- 💡 Örnek: Gelir vergisi beyannamesi verme, vergi denetimi, vergi ihtilafları.
6. ⚖️ Yargılama Hukukları (Usul Hukukları)
- 🎯 Konusu: Mahkemelerin çalışma usulünü, davaların nasıl görüleceğini düzenler. Kamu hukuku karakteri ağır basar.
- 📑 Alt Dalları: Ceza Muhakemesi Hukuku, İdari Yargılama Hukuku, Anayasa Yargısı.
🤝 ÖZEL HUKUK DALLARI
Eşit durumdaki kişiler arasındaki ilişkileri düzenler. İrade özerkliği (özel otonomi) esastır.
1. 👨👩👧 Medeni Hukuk
- 🎯 Konusu: Kişilerin doğumdan ölümüne kadar olan hayatlarının temelini oluşturan ilişkileri düzenler. Özel hukukun temelidir (ana kolu).
- 📑 Alt Dalları:
- Kişiler Hukuku: Gerçek ve tüzel kişilik, ehliyet.
- Aile Hukuku: Evlilik, boşanma, velayet, miras.
- Miras Hukuku: Murisin malvarlığının kimlere, nasıl geçeceği.
- Eşya Hukuku: Mülkiyet, intifa, rehin gibi ayni haklar.
- Borçlar Hukuku: Sözleşmeler, haksız fiiller, sebepsiz zenginleşme.
2. 🏢 Ticaret Hukuku
- 🎯 Konusu: Ticari işletmeyi ilgilendiren işlem ve ilişkileri düzenler. Medeni Hukukun özel bir uzantısıdır.
- 📑 Alt Dalları:
- Ticari İşletme Hukuku
- Şirketler Hukuku: Limited, anonim şirketler.
- Kıymetli Evrak Hukuku: Çek, bono, poliçe.
- Deniz Ticareti Hukuku
- Sigorta Hukuku
3. ⚖️ Devletler Özel Hukuku (Milletlerarası Özel Hukuk)
- 🎯 Konusu: Yabancılık unsuru taşıyan özel hukuk ilişkilerine hangi ülke hukukunun uygulanacağını, yabancı mahkeme kararlarının tanınmasını düzenler.
- 💡 Örnek: Bir Türk vatandaşı ile bir Alman vatandaşının Türkiye'de evlenmesi, yurt dışında açılan bir miras davası.
4. 🛠️ İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku
- 🎯 Konusu: İşçi-işveren ilişkisini ve çalışanların sosyal güvenliğini düzenler. Karma nitelikli bir hukuk dalıdır; hem özel hukuk (bireysel iş sözleşmesi) hem de kamu hukuku (devletin denetimi, asgari ücret) özellikleri taşır.
🔬 Karma (Karma Nitelikli) Hukuk Dalları
Bazı dallar, hem kamu hem de özel hukuk kurallarını iç içe barındırır. Bu dallar, modern devletin sosyal ve ekonomik hayata müdahalesiyle gelişmiştir.
- 🛡️ İş Hukuku (Yukarıda belirtildi)
- 💳 Fikri Mülkiyet Hukuku: Telif, patent, marka hakları.
- 🌳 Çevre Hukuku
- 📈 Rekabet Hukuku (Rekabet Hukuku): Tekel oluşumunun engellenmesi.
- 🏦 Bankacılık ve Sermaye Piyasası Hukuku
✅ Sonuç ve Özet
Hukukun kamu-özel ayrımı, hukuki ilişkinin doğasını anlamak için temel bir araçtır. Bir davada hangi mahkemenin görevli olacağı, hangi usul kurallarının uygulanacağı, hatta delillerin değerlendirilmesi bile bu temel ayrıma dayanabilir. Hukuk öğrencisi veya hukukla ilgilenen biri için bu dalları ve aralarındaki farkları özümsemek, hukuk dünyasını doğru okumanın ilk ve en önemli adımıdır.
🎯 Pratik Test Sorusu: "Ali, belediyenin yaptığı kaldırım çalışması nedeniyle düşerek kolunu kırdı. Tedavi masraflarını belediyeden talep etmek istiyor." Bu durum hangi hukuk dalı kapsamında değerlendirilir? (Cevap: İdare Hukuku - Kamu Hukuku; çünkü taraflardan biri kamu tüzel kişisi olan belediyedir ve kamu hizmetinden kaynaklanan bir sorun vardır.)
