Dünyamızın yüzeyi büyük kara parçaları ve su kütlelerinden oluşur. Bu büyük kara parçalarına kıta, büyük su kütlelerine ise okyanus adı verilir.
Dünyada toplam 7 kıta bulunur. Bunlar büyüklüklerine göre şöyle sıralanır:
Bu kıtalardan Avrupa ve Asya aslında aynı kara parçası üzerindedir ve birlikte Avrasya olarak adlandırılır. Türkiye hem Asya hem de Avrupa kıtasında toprakları bulunan bir ülkedir.
Dünyada toplam 4 büyük okyanus vardır. Bunlar büyüklüklerine göre şöyle sıralanır:
Bazı kaynaklarda Kuzey Kutbu'ndaki Kuzey Buz Denizi (Arktik Okyanusu) da beşinci bir okyanus olarak sayılabilir.
Soru 1: Dünya'nın yüzeyinin yaklaşık %71'i sularla kaplıdır. Bu suların büyük bölümünü oluşturan ve birbirine bağlı devasa su kütlelerine okyanus denir. Aşağıdaki haritada numaralandırılarak verilen okyanuslardan hangisi, tamamen Kuzey Yarımküre'de yer alan tek okyanustur?
a) 1. Pasifik Okyanusu
b) 2. Atlas Okyanusu
c) 3. Hint Okyanusu
d) 4. Kuzey Buz Denizi (Arktik Okyanusu)
Cevap: d) Kuzey Buz Denizi (Arktik Okyanusu)
Çözüm: Kuzey Buz Denizi (Arktik Okyanusu), Kuzey Kutup noktası çevresinde yer alır ve tamamen Kuzey Yarımküre'de bulunan tek okyanustur.
Soru 2: Asya kıtası, yüzölçümü ve nüfus bakımından dünyanın en büyük kıtasıdır. Aynı zamanda dünyanın en yüksek noktası (Everest Dağı) ve en alçak noktası (Lut Gölü) bu kıtada bulunur. Bu bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi Asya kıtasının bir özelliği değildir?
a) Dünyanın en kalabalık ülkesi Çin bu kıtadadır.
b) Dünyanın en büyük çölü olan Sahra Çölü bu kıtadadır.
c) Dünyanın en uzun demiryolu hattı olan Trans-Sibirya bu kıtadadır.
d) Dünyanın en derin gölü olan Baykal Gölü bu kıtadadır.
Cevap: b) Dünyanın en büyük çölü olan Sahra Çölü bu kıtadadır.
Çözüm: Sahra Çölü, Afrika kıtasında yer almaktadır. Diğer seçeneklerde verilen Çin, Trans-Sibirya Demiryolu ve Baykal Gölü ise Asya kıtasındadır.
Soru 3: Atlas Okyanusu, Amerika kıtalarını Avrupa ve Afrika'dan ayırır. "S" harfine benzer bir şekle sahiptir ve dünyanın en tuzlu ikinci okyanusudur. Aşağıdaki ülkelerden hangisinin kıyısı Atlas Okyanusu'na değil, tamamen Pasifik Okyanusu'na bakmaktadır?
a) Brezilya
b) Avustralya
c) İspanya
d) Kanada
Cevap: b) Avustralya
Çözüm: Avustralya bir ada kıtasıdır ve tamamen Pasifik ve Hint Okyanusları ile çevrilidir. Atlas Okyanusu'na kıyısı yoktur. Brezilya ve Kanada'nın Atlas, İspanya'nın ise hem Atlas hem Akdeniz kıyısı vardır.
Soru 4: Kıtaların isimlendirilmesinde çeşitli faktörler etkili olmuştur. Örneğin "Avrupa" adının Fenike dilinde "güneşin battığı yer" anlamına gelen "Erep"ten, "Asya"nın ise "güneşin doğduğu yer" anlamına gelen "Asu"dan geldiği düşünülmektedir. Bu bilgiye göre aşağıdaki kıta-ada eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
a) Avustralya - Okyanusya
b) Antarktika - Güney Okyanusu
c) Afrika - Atlas Okyanusu ve Hint Okyanusu
d) Kuzey Amerika - Pasifik Okyanusu ve Arktik Okyanusu
Cevap: b) Antarktika - Güney Okyanusu
Çözüm: Antarktika kıtası, Güney Okyanusu ile çevrili değildir. Güney Okyanusu resmi bir okyanus olarak kabul edilse de, Antarktika aslında Pasifik, Atlas ve Hint Okyanuslarının güney kısımlarıyla çevrilidir. Diğer eşleştirmeler doğrudur.