# Koşullu Tepki (Salya) - Ders Notu
🐶 Koşullu Tepki Nedir?
Koşullu tepki, klasik koşullanma süreci sonucunda ortaya çıkan öğrenilmiş bir davranıştır. Rus fizyolog İvan Pavlov'un köpekler üzerinde yaptığı deneylerle keşfedilmiş ve psikolojinin temel kavramlarından biri haline gelmiştir.
🧪 Pavlov'un Deneyi
Pavlov, köpeklerin sindirim sistemi üzerine çalışırken ilginç bir gözlem yaptı:
- 🐕 Köpekler normalde sadece yiyecek (koşulsuz uyaran) gördüklerinde salya salgılarlardı (koşulsuz tepki)
- 🔔 Pavlov, yiyecek vermeden önce bir zil çalmaya (nötr uyaran) başladı
- 🔄 Bu işlemi birçok kez tekrarladıktan sonra...
- 💡 Köpekler sadece zil sesi duyduklarında (koşullu uyaran) bile salya salgılamaya (koşullu tepki) başladılar
📚 Koşullu Tepki Sürecinin Aşamaları
1️⃣ Koşullanma Öncesi
- 🍖 Koşulsuz uyaran (yiyecek) → Koşulsuz tepki (salya)
- 🔔 Nötr uyaran (zil) → Tepki yok veya ilgisiz tepki
2️⃣ Koşullanma Süreci
- 🔔 + 🍖 Nötr uyaran ve koşulsuz uyaran birlikte verilir → Koşulsuz tepki
- ⏱️ Bu eşleştirme birçok kez tekrarlanır
3️⃣ Koşullanma Sonrası
- 🔔 Koşullu uyaran (zil) → Koşullu tepki (salya)
- 🧠 Artık koşulsuz uyarana ihtiyaç kalmaz
🧠 Koşullu Tepkinin Özellikleri
- 📈 Edinme: Koşullu tepkinin gücü tekrarlarla artar
- 📉 Sönme: Koşullu uyaran tek başına verilmeye devam edilirse koşullu tepki zayıflar ve kaybolur
- 🔄 Kendiliğinden Geri Gelme: Söndürülmüş bir koşullu tepki, bir süre sonra kendiliğinden geri gelebilir
- 🎯 Uyarıcı Genellemesi: Benzer uyaranlara da aynı tepki verilmesi
- 🔍 Ayırt Etme: Benzer uyaranlar arasındaki farkı öğrenme
💡 Günlük Yaşamdan Örnekler
- 🍽️ Yemek kokusu duyunca midenin guruldaması
- 🏥 Hastane kokusu duyunca endişelenmek
- 📞 Telefon çalınca heyecanlanmak
- 🎵 Belirli bir şarkıyı duyunca geçmişe dair duygular hissetmek
🎓 Önemli Noktalar
- 🧬 Koşullu tepki doğuştan gelen bir refleks değil, öğrenilmiş bir davranıştır
- ⏰ Koşullu tepki oluşması için uyaranların zamanlaması çok önemlidir
- 🧪 Koşullu tepkiler sönmeye eğilimlidir, pekiştirilmezse kaybolurlar
- 🌍 Koşullu tepki mekanizması, hayvanlar ve insanlar arasında evrenseldir
Koşullu tepki kavramı, öğrenme psikolojisinin temel taşlarından biridir ve davranışçı psikoloji ekolünün gelişiminde kritik rol oynamıştır. 🧩
