Manzum Nedir?
Manzum, ölçülü ve uyaklı (kafiyeli) bir biçimde yazılmış söz anlamına gelir. Kısacası, şiir biçiminde düzenlenmiş her türlü metne manzum eser denir. Düz yazıdan (nesir) en temel farkı, bir dizge (sistem) ve ritim içermesidir.
Manzumun Temel Özellikleri
- Ölçü (Vezin): Manzum eserlerde hece sayısına veya hecelerin uzunluk-kısalığına dayanan bir ritim düzeni vardır. Türk edebiyatında en yaygın olanları hece ölçüsü ve aruz ölçüsüdür.
- Uyak (Kafiye): Dize sonlarındaki ses benzerlikleridir. Bu benzerlikler şiire ahenk katar ve akılda kalıcılığı artırır.
- Dize (Mısra) ve Bent: Manzum eserler, her biri bir satıra denk gelen dizelerden oluşur. Bu dizelerin gruplandırılmasıyla da dörtlük, beyit gibi birimler (bentler) oluşur.
- Ahenk: Ölçü, uyak, redif (dize sonlarında görevleri aynı olan eklerin tekrarı) gibi ögelerle okuyucuda bir ses güzelliği ve ritim hissi yaratılır.
Manzum Türleri
Manzum eserler, işledikleri konuya ve yapılarına göre çeşitli türlere ayrılır:
- Lirik Şiir: Duygu ve coşkunun ön planda olduğu şiirlerdir (örneğin, aşk, özlem, heyecan temalı).
- Epik Şiir: Kahramanlık, yiğitlik, savaş gibi konuları işleyen destansı şiirlerdir.
- Didaktik Şiir: Bir düşünceyi aşılamak veya bir bilgi öğretmek amacıyla yazılan öğretici şiirlerdir.
- Pastoral Şiir: Doğa güzelliklerini, kır ve çoban hayatını anlatan şiirlerdir.
- Satirik Şiir: Toplumdaki veya bireylerdeki aksaklıkları, gülünç durumları eleştirmek için yazılan yergi şiirleridir.
- Dramatik Şiir: Tiyatro türü için yazılmış manzum eserlerdir.
Manzum ve Mensur Karşılaştırması
- Manzum: Ölçülü ve uyaklıdır. Dize ve bentlerden oluşur. Ahenk ön plandadır. Örnek: Bir şiir, türkü, mani.
- Mensur (Nesir): Ölçü ve uyak yoktur. Cümle ve paragraflardan oluşur. Günlük konuşma diline daha yakındır. Örnek: Roman, hikâye, makale, deneme.
Özetle: Manzum, duygu ve düşüncelerin belirli bir ölçü ve uyak düzeni içinde, estetik bir kaygıyla ifade edildiği yazılı biçimdir. Şiirsel olan her şeyin genel adıdır.
