Mondros Ateşkes Antlaşması 24. madde nedir

Question

Mondros Ateşkes Antlaşması'nın 24. maddesini tam olarak anlayamadım. Bu maddenin Doğu Anadolu'daki 6 vilayette bir karışıklık çıkması durumunda işgal hakkı tanıdığını öğrendim ama neden böyle bir madde eklendiğini ve hangi vilayetlerin kastedildiğini tam olarak kavrayamadım. Bu maddenin amacının ne olduğunu basitçe açıklayabilir misiniz?

Answer 1

# 🕊️ Mondros Ateşkes Antlaşması 24. Madde: "Vilayet-i Sitte" ve Ermeni Meselesi

📜 Tarihin Kritik Bir Maddesi: 24. Madde'nin Anlamı

Mondros Ateşkes Antlaşması, Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'ndaki yenilgisini resmileştiren ve fiilen işgal sürecini başlatan belgedir. 30 Ekim 1918'de imzalanan antlaşmanın 24. maddesi, özellikle Doğu Anadolu bölgesi için çok kritik ve tartışmalı bir hüküm içeriyordu.

🔍 Maddenin Orijinal Metni ve Çevirisi

İngilizce orijinal metin: "In case of disorder in the six Armenian vilayets, the Allies reserve to themselves the right to occupy any part of them."

Türkçe çevirisi: "Altı Ermeni vilayetinde karışıklık çıkması halinde, Müttefikler bu vilayetlerin herhangi bir kısmını işgal etme hakkını saklı tutar."

🗺️ "Vilayet-i Sitte" (Altı Vilayet) Hangileriydi?

Maddeye konu olan ve tarihte "Vilayet-i Sitte" olarak anılan altı vilayet şunlardı:

• 📍 Erzurum
• 📍 Van
• 📍 Bitlis
• 📍 Diyarbakır
• 📍 Elazığ (eski adıyla Mamuretülaziz)
• 📍 Sivas

⚖️ Maddenin Arka Planı ve Amacı

Bu madde, İtilaf Devletleri (özellikle İngiltere) tarafından stratejik bir gerekçeyle antlaşmaya eklenmiştir:

• 🛡️ Güvenlik gerekçesi: Resmi gerekçe, bölgedeki Ermeni nüfusun güvenliğini sağlamak ve olası çatışmaları önlemekti.
• 🎯 Siyasi hedef: Gerçekte ise, Doğu Anadolu'da bağımsız veya özerk bir Ermeni devleti kurulması projesine zemin hazırlamaktı.
• 🔗 Uluslararası bağlantı: Madde, İtilaf Devletleri'nin savaş sırasında Ermeni örgütlerine verdiği sözlerle ve Sykes-Picot Anlaşması gibi gizli paylaşım planlarıyla bağlantılıydı.

💥 24. Madde'nin Sonuçları ve Tepkiler

🚨 İşgal İçin Hukuki Zemin

Madde, İtilaf Devletleri'ne keyfi işgal hakkı tanıyordu. "Karışıklık" tanımı belirsiz bırakılmıştı, böylece işgal için istedikleri zaman bahane üretebilirlerdi.

🇹🇷 Türk Millî Mücadelesi'ne Etkisi

Bu madde, özellikle Doğu Anadolu'da Millî Mücadele hareketini hızlandıran faktörlerden biri oldu. Bölgenin işgal tehdidi altında olması, Erzurum Kongresi gibi önemli toplantıların toplanmasında etkili oldu ve "vatanın bölünmez bütünlüğü" fikrini güçlendirdi.

🌍 Uluslararası Tepkiler

Madde, Osmanlı heyeti tarafından sert bir şekilde eleştirildi. Heyet başkanı Rauf Bey, maddenin iç işlerine müdahale ve ülke bütünlüğünü tehdit ettiğini belirterek itiraz etti, ancak İtilaf Devletleri'ni maddeyi çıkarmaya ikna edemedi.

📊 Tarihsel Değerlendirme ve Günümüz Perspektifi

24. madde, Mondros Ateşkesi'nin sadece bir silah bırakışması değil, aynı zamanda siyasi ve toprak paylaşım planlarını içeren bir belge olduğunu gösteren en açık kanıtlardan biridir. Madde:

• 📌 Osmanlı'nın egemenlik haklarını ciddi şekilde sınırlamıştır.
• 📌 Bölgedeki etnik gerilimleri uluslararası müdahaleye açık hale getirmiştir.
• 📌 Sevr Antlaşması'nda öngörülen Ermeni yurdu planının ilk adımı niteliğindedir.

Günümüz tarihçiliğinde, bu madde emperyalist paylaşım savaşının tipik bir örneği olarak değerlendirilmekte ve I. Dünya Savaşı sonrasında Ortadoğu'da suni sınırlar ve çatışmalar yaratma politikasının bir parçası olarak görülmektedir.

Sonuç olarak, Mondros Ateşkesi'nin 24. maddesi, Türkiye'nin Millî Mücadele döneminde verdiği "tam bağımsızlık" mücadelesinin ne kadar haklı ve zorunlu olduğunu gösteren tarihi belgelerden biri olarak önemini korumaktadır.