📝 Noktalama İşaretleri: TYT'de Nelere Dikkat Etmeliyiz?
Noktalama işaretleri, yazı dilinde anlamı netleştiren, cümlenin yapısını düzenleyen ve okuyucuya kolaylık sağlayan unsurlardır. TYT Türkçe'de bu konuyla ilgili sorular sıklıkla karşımıza çıkar. 🎯
1️⃣ Nokta (.)
- 📌 Cümlenin sonuna konur: "Bugün hava çok güzeldi."
- 📌 Kısaltmaların sonuna konur: "Dr. (doktor), Prof. (profesör)"
- 📌 Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur: "3. (üçüncü), II. Mehmet"
- 🚫 UYARI: Küçük harflerle yapılan kısaltmalara nokta konmaz: "cm, kg, m" (Ancak "vb." kısaltması istisnadır!)
2️⃣ Virgül (,)
- 📌 Eş görevli sözcükleri ayırmak için: "Kalem, defter, kitap ve silgi aldı." ✅
- 📌 Cümlede ara sözleri veya vurgulanmak istenen öğeyi belirtmek için: "Bu evi, çocukluğumun geçtiği yeri, çok özledim."
- 📌 Hitap sözlerinden sonra: "Sevgili arkadaşım, seni de bekliyoruz."
- 🚫 UYARI: Özneden sonra virgül gelmez! "Ayşe bugün okula gelmedi." (Doğru) - "Ayşe, bugün okula gelmedi." (Yanlış)
3️⃣ Noktalı Virgül (;)
- 📌 Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için: "Renklerden kırmızıyı, maviyi; sayılardan 3'ü, 7'yi severim." 💡
- 📌 Öğeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri ayırmak için: "Evden çıktı; yağmur başladı."
4️⃣ İki Nokta (:)
- 📌 Açıklama yapılacak veya örnek verilecek cümlenin sonuna konur: "İki kişi yoktu: annem ve babam."
- 📌 Alıntı cümlelerden önce kullanılır: Peyami Safa der ki: "Her şey insanla güzel, insanla anlamlıdır." 📚
5️⃣ Üç Nokta (...)
- 📌 Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur: "Oraya gitsem de..."
- 📌 Kaba sayıldığı için veya başka sebeplerle yazılmak istenmeyen sözler yerine: "Kılıcını çekip ... vurmaya başladı."
6️⃣ Soru İşareti (?)
- 📌 Soru anlamı taşıyan cümlelerin sonuna konur: "Bu kitabı okudun mu?"
- 🚫 UYARI: Soru eki veya sözü olup da soru anlamı taşımayan cümlelere soru işareti konmaz: "Nerede olduğunu bilmiyorum."
7️⃣ Ünlem İşareti (!)
- 📌 Sevgi, kızgınlık, korku, şaşırma gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna konur: "Eyvah, cüzdanımı unuttum!" 😱
- 📌 Alay, kinaye veya küçümseme anlamı katmak için parantez içinde kullanılır: "Çok akıllı (!) olduğunu iddia ediyor."
8️⃣ Tırnak İşareti (" ")
- 📌 Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alınır: Atatürk, "Yurtta sulh, cihanda sulh." demiştir. ✨
- 📌 Cümlede vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınabilir: Bu "şaheser" dedikleri tablo beni etkilemedi.
9️⃣ Kesme İşareti (')
- 📌 Özel isimlere gelen çekim eklerini ayırmak için: "İzmir'den, Türkçe'nin" (Ancak kurum, kuruluş adlarına gelen ekler kesme işareti ile ayrılmaz: "Türk Dil Kurumundan")
- 📌 Kısaltmalara gelen ekleri ayırmak için: "TDK'nin, ABD'ye"
🎯 TYT'de Çıkan Kritik Noktalar
- ➡️ "de/da" Bağlacı: Cümleden çıkarıldığında anlam bozulmuyorsa ayrı yazılır ve kendisinden önce gelen sözcüğün son ünlüsüne göre büyük ünlü uyumuna uyar. "O kitabı ben de okudum." ✅
- ➡️ "ki" Bağlacı: Cümleden çıkarıldığında anlam bozulmuyorsa ayrı yazılır. "Duydum ki unutmuşsun." ✅
- ➡️ "mi" Soru Eki: Her zaman ayrı yazılır ve kendisinden önce gelen sözcüğün son ünlüsüne göre büyük ünlü uyumuna uyar. "Geldin mi?" ✅
💎 Altın Kural: Noktalama işaretleri, anlamı belirleyen en önemli unsurlardan biridir. Örneğin; "Kadın doktora ne söyledi?" ile "Kadın, doktora ne söyledi?" cümleleri arasındaki anlam farkını iyi kavramak, TYT'deki birçok soruyu çözmenize yardımcı olacaktır.
