Polisakkaritler nedir?

Question

Polisakkaritleri monosakkaritlerin birleşmesiyle oluşan büyük karbonhidratlar olarak biliyorum ama çeşitlerini ve görevlerini tam olarak ayırt edemiyorum. Nişasta, glikojen ve selülozun nerede bulunduğunu ve canlılar için önemini karıştırıyorum. Bu konuyu basitçe anlayacak bir şekilde özetleyebilir misiniz?

Answer 1

Polisakkaritler Nedir?

Polisakkaritler, çok sayıda monosakkarit (basit şeker) biriminin glikozit bağları ile birleşmesiyle oluşan büyük moleküllü karbonhidratlardır. "Poli" çok anlamına gelir. Yani, çok sayıda şekerin bir araya gelmesiyle oluşan polimerlerdir. Genel formülleri (C₆H₁₀O₅)_n şeklinde gösterilir.

Polisakkaritlerin Genel Özellikleri

• Suda çözünmezler (Nişasta ve glikojen sıcak suda kolloidal çözelti oluşturabilir).
• Tatları yoktur.
• Hücrede genellikle depo maddesi veya yapı malzemesi olarak görev yaparlar.
• Oluştukları monosakkarit birimleri aynı ise homopolisakkarit, farklı ise heteropolisakkarit olarak adlandırılırlar.

Başlıca Polisakkarit Çeşitleri ve Görevleri

1. Nişasta (Bitkisel Depo Polisakkariti)

• Bitkilerin temel depo karbonhidratıdır. Tohum ve yumrularda bol miktarda bulunur.
• Yapısında sadece glikoz monomerleri bulunur (Homopolisakkarit).
• Amiloz ve amilopektin olmak üzere iki çeşidi vardır.
• İyot çözeltisi (Lugol) ile mavi-mor renk verir. Bu, nişasta ayıracı olarak kullanılır.

2. Glikojen (Hayvansal Depo Polisakkariti)

• Hayvanlarda ve insanlarda karbonhidratın depo şeklidir. En çok karaciğer ve kas hücrelerinde bulunur.
• Yapı taşı yine glikozdur. Dallanmış yapıdadır ve "hayvan nişastası" olarak da bilinir.
• Kanda glikoz seviyesi düştüğünde glikojen, glikoza parçalanarak kana verilir.

3. Selüloz (Yapısal Polisakkarit)

• Bitki hücrelerinin hücre duvarının temel yapı taşıdır. Odun ve pamuğun büyük kısmını oluşturur.
• Glikoz monomerlerinden oluşur ancak glikozların birbirine bağlanış şekli nişastadan farklıdır.
• İnsanlar ve diğer memeliler selülozu sindirecek selülaz enzimine sahip olmadığı için sindiremezler. Ancak geviş getiren hayvanların bağırsaklarındaki bakteriler bu enzimi üretir.

4. Kitin (Yapısal Polisakkarit)

• Eklembacaklılar (böcek, örümcek, kabuklular) grubunun dış iskeletinin ve mantarların hücre duvarının yapısında bulunur.
• Yapısında glikoz yerine, azot içeren bir türev olan N-asetilglikozamin monomerleri bulunur (Heteropolisakkarit).

Özet Tablo

• Nişasta: Bitkilerde depo → Glikoz → Suda çözünmez
• Glikojen: Hayvanlarda depo → Glikoz → Suda çözünmez
• Selüloz: Bitkilerde yapısal → Glikoz → Suda çözünmez, Sindirilmez
• Kitin: Hayvanlarda ve mantarlarda yapısal → N-asetilglikozamin → Suda çözünmez