Sevr Antlaşması maddeleri ve yorumları

Question

Sevr Antlaşması'nın maddelerini incelediğimde Osmanlı Devleti'ne çok ağır şartlar dayatıldığını görüyorum. Özellikle Anadolu'nun işgal edilip paylaştırılması ve ordunun neredeyse tamamen tasfiyesi maddeleri beni çok şaşırttı. Bu koşulların bağımsız bir devlet kabul edilemeyeceğini düşünüyorum.

Answer 1

📜 Sevr Antlaşması: Maddeleri ve Tarihsel Yorumları

10 Ağustos 1920'de imzalanan Sevr Antlaşması, Osmanlı Devleti'nin fiilen sona ermesini öngören ve Türk milleti için bir "ölüm fermanı" olarak nitelendirilen bir belgedir. Bu makalede, antlaşmanın temel maddelerini inceleyecek ve tarihsel perspektiften yorumlarını ele alacağız.

⚔️ Tarihsel Arka Plan: Neden "Sevr"?

I. Dünya Savaşı'ndan yenik çıkan Osmanlı Devleti, İtilaf Devletleri ile şartları ağır bir antlaşma imzalamak zorunda kaldı. Müttefikler, Mondros Ateşkes Antlaşması'nın (1918) ardından Osmanlı topraklarını fiilen işgal etmiş, Sevr ise bu durumu kalıcı hukuki statüye bağlamayı amaçlamıştır.

🔍 Sevr Antlaşması'nın Temel Maddeleri

Antlaşma, Osmanlı Devleti'ni siyasi, askeri ve ekonomik açıdan tamamen etkisiz hale getirmeyi hedefliyordu.

🗺️ Sınırlar ve Toprak Kayıpları:

• 🇬🇷 İzmir ve Batı Anadolu: Yunanistan'a bırakılacak, İzmir'de Yunan askeri bulunacak.
• 🇫🇷 Güneydoğu Anadolu: Fransa'nın nüfuz bölgesi olacak.
• 🇮🇹 Güneybatı Anadolu (Antalya, Konya): İtalya'nın nüfuz bölgesi olacak.
• 🛡️ İstanbul ve Boğazlar: İstanbul, Osmanlı'nın başkenti olarak kalacak ancak şartlara uyulmazsa elinden alınabilecekti. Boğazlar, uluslararası bir komisyon tarafından yönetilecek ve tüm devletlere açık olacaktı.
• ✝️ Ermeni ve Kürt Devletleri: Doğu Anadolu'da bağımsız bir Ermenistan kurulacak, Kürtler için ise ileride bağımsızlık yolunu açan özerklik tanınacaktı.

⚖️ Askeri ve Ekonomik Kısıtlamalar:

• 🚫 Ordu: Osmanlı ordusu 50.700 kişiyle sınırlandırılacak, ağır silah, uçak ve denizaltı yasaklanacaktı.
• 💰 Ekonomi ve Maliye: Osmanlı maliyesi, İtilaf Devletleri'nin kontrolü altına girecek, gümrük tarifeleri onaylanacak, kapitülasyonlar genişletilecekti.
• ⚡ Azınlık Hakları: Azınlıklara çok geniş haklar tanınacak, bu haklar İtilaf Devletleri'nin garantisi altında olacaktı.

💡 Tarihsel Yorumlar ve Sonuçları

Sevr Antlaşması, farklı perspektiflerden yorumlanmıştır:

1. 🇹🇷 Türk Milli Mücadelesi Açısından:

Antlaşma, Mustafa Kemal Atatürk önderliğindeki Milli Mücadele'nin en önemli meşruiyet kaynaklarından biri oldu. "Ya istiklal, ya ölüm!" parolasıyla hareket eden Türk halkı, bu antlaşmayı asla kabul etmedi. Sevr'in dayatılması, direniş ruhunu güçlendirdi ve Misak-ı Milli hedefinin netleşmesini sağladı. Nihayetinde, Kurtuluş Savaşı'nın zaferle sonuçlanması ve 24 Temmuz 1923 Lozan Antlaşması ile Sevr geçersiz kılındı.

2. 🌍 Uluslararası İlişkiler Açısından:

İtilaf Devletleri, Osmanlı coğrafyasını kendi çıkarları doğrultusunda paylaşmayı amaçladı. Ancak aralarındaki çıkar çatışmaları ve Türk direnişi bu planı bozdu. Sevr, "zaferin ganimet paylaşımı" mantığının tipik bir örneği olarak görülür.

3. 📚 Tarih Yazımındaki Yeri:

Sevr, Türk tarih yazımında ulusal bir travma ve direniş sembolü olarak yer alır. "Taslak antlaşma" olması (Meclis-i Mebusan tarafından onaylanmadığı için yürürlüğe girmedi) ve fiiliyatta uygulanamaması, onu daha çok bir siyasi proje olarak öne çıkarır. Lozan ise Sevr'in tam zıttı, bağımsız ve egemen bir Türkiye'nin tapusu olarak kabul edilir.

🎯 Sonuç

Sevr Antlaşması, Türk milletinin varlığını ve bağımsızlığını tehdit eden, ancak aynı zamanda ulusal bilinci ateşleyerek yeni bir devletin doğuşuna zemin hazırlayan paradoksal bir belgedir. Maddelerinin ağırlığı, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş felsefesini ve "Yurtta sulh, cihanda sulh" ilkesinin önemini anlamak için kritik bir tarihi referans noktası sunmaktadır.