🎓 7. sınıf fen bilimleri 1. dönem 2. yazılı 3. senaryo Test 1 - Ders Notu
Merhaba sevgili öğrenciler! 👋 Bu ders notu, 7. sınıf fen bilimleri 1. dönem 2. yazılı sınavınızda karşınıza çıkabilecek "Hücre ve Bölünmeler" ile ilgili temel konuları sade ve anlaşılır bir şekilde özetlemektedir. Başarılar dilerim! 🚀
📌 Hücre: Canlıların Temel Yapı Taşı
Canlıların en küçük yapı ve görev birimine hücre denir. Vücudumuzdaki her şey, hücrelerden oluşur ve hücreler canlılık faaliyetlerini sürdürür.
- Hücre Zarı: Hücreyi dış etkilerden korur ve hücreye şekil verir. Seçici geçirgendir, yani madde giriş çıkışını kontrol eder.
- Sitoplazma: Hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran yarı akışkan maddedir. İçinde hücre organelleri bulunur.
- Çekirdek: Hücrenin yönetim merkezidir. Canlılık faaliyetlerini ve kalıtsal özellikleri (DNA) kontrol eder.
- Organeller: Hücre içinde belirli görevleri yapan küçük yapılar.
- Mitokondri: Hücrenin enerji santralidir. Besinleri oksijenle yakarak enerji üretir.
- Ribozom: Protein üretir.
- Endoplazmik Retikulum: Hücre içinde madde taşıma ve depolama görevi yapar.
- Golgi Cisimciği: Salgı maddelerini paketler ve salgılar (ter, süt, gözyaşı gibi).
- Lizozom (Hayvan hücresinde): Hücre içi sindirimi yapar, yaşlı ve yıpranmış organelleri yok eder.
- Koful: Hücre içinde madde depolar (su, atık, besin). Bitki hücrelerinde büyük ve az, hayvan hücrelerinde küçük ve çok sayıdadır.
- Kloroplast (Bitki hücresinde): Fotosentez yaparak besin ve oksijen üretir. Bitkilere yeşil rengi verir.
- Hücre Duvarı (Bitki hücresinde): Hücre zarının dışında bulunur, cansızdır ve hücreye tam destek ve koruma sağlar.
- Sentrozom (Hayvan hücresinde): Hücre bölünmesinde görev alır.
💡 İpucu: Hücre organellerinin görevlerini günlük hayattaki bir fabrika benzetmesiyle düşünebilirsin. Örneğin, mitokondri fabrikanın enerji santrali, ribozom üretim bandı gibi.
📌 Hayvan ve Bitki Hücreleri Arasındaki Farklar
Her iki hücre de temel yapıya sahip olsa da, bazı önemli farklılıkları vardır:
- Bitki Hücresi:
- Hücre duvarı bulunur.
- Kloroplast bulunur (fotosentez yapar).
- Büyük ve az sayıda koful bulunur.
- Genellikle köşeli bir yapıya sahiptir.
- Sentrozom bulunmaz.
- Hayvan Hücresi:
- Hücre duvarı bulunmaz.
- Kloroplast bulunmaz.
- Küçük ve çok sayıda koful bulunur.
- Genellikle yuvarlak bir yapıya sahiptir.
- Sentrozom bulunur.
⚠️ Dikkat: Lizozom hayvan hücrelerinde yaygınken, bitki hücrelerinde ya bulunmaz ya da çok az bulunur ve farklı isimlerle anılır.
📌 Mitoz Bölünme: Büyüme ve Onarım
Mitoz, bir hücreden genetik olarak tıpatıp aynı iki yeni hücrenin oluştuğu bir hücre bölünmesi çeşididir.
- Amacı:
- Çok hücreli canlılarda büyüme, gelişme ve yaraların onarılması.
- Tek hücreli canlılarda üremeyi sağlar (eşeysiz üreme).
- Özellikleri:
- Vücut hücrelerinde (deri, kas, kemik vb.) görülür.
- Kromozom sayısı değişmez. Oluşan hücrelerin kromozom sayısı ana hücreyle aynıdır ($2n \to 2n$).
- Kalıtsal çeşitlilik sağlamaz, oluşan hücreler ana hücrenin aynısıdır.
- Tek bir bölünme gerçekleşir.
- İki yeni hücre oluşur.
📝 Örnek: Parmağın kesildiğinde yaranın iyileşmesi, bebeklerin büyümesi, kırılan kemiklerin onarılması mitoz bölünme sayesinde gerçekleşir.
📌 Mayoz Bölünme: Üreme Hücrelerinin Oluşumu
Mayoz, bir hücreden genetik olarak farklı dört yeni hücrenin oluştuğu ve kromozom sayısının yarıya indiği özel bir hücre bölünmesi çeşididir.
- Amacı:
- Eşeyli üreyen canlılarda üreme hücrelerinin (sperm, yumurta) oluşumunu sağlar.
- Tür içi kalıtsal çeşitliliği sağlar.
- Özellikleri:
- Üreme ana hücrelerinde (yumurtalık, testis) görülür.
- Kromozom sayısı yarıya iner. Oluşan hücrelerin kromozom sayısı ana hücrenin yarısıdır ($2n \to n$).
- Kalıtsal çeşitlilik sağlar. Oluşan hücreler ana hücreden farklıdır.
- İki aşamalı bir bölünmedir (Mayoz I ve Mayoz II).
- Dört yeni hücre oluşur.
💡 İpucu: Mayoz bölünme, nesilden nesile kromozom sayısının sabit kalmasını sağlar. Eğer mayoz olmasaydı, her nesilde kromozom sayısı iki katına çıkardı!
📌 Mitoz ve Mayoz Arasındaki Farklar
Bu iki bölünme çeşidini iyi ayırt etmek sınavda çok işine yarayacaktır:
- Görüldüğü Hücreler: Mitoz vücut hücrelerinde, Mayoz üreme ana hücrelerinde görülür.
- Oluşan Hücre Sayısı: Mitozda 2, Mayozda 4 hücre oluşur.
- Kromozom Sayısı: Mitozda değişmez ($2n \to 2n$), Mayozda yarıya iner ($2n \to n$).
- Kalıtsal Çeşitlilik: Mitozda yoktur, Mayozda vardır.
- Bölünme Sayısı: Mitoz tek aşamalı, Mayoz iki aşamalıdır.
- Amacı: Mitoz büyüme, gelişme, onarım; Mayoz üreme hücrelerinin oluşumu ve kalıtsal çeşitlilik.
Başarılar dilerim! 🍀 Unutma, düzenli tekrar ve bol soru çözümü bu konuları pekiştirmenin en iyi yoludur.
