"Tüm insanlar ölümlüdür. Sokrates bir insandır. O halde Sokrates ölümlüdür."
Bu argümanın geçerli olmasına rağmen, öncüllerden birinin yanlış olması durumunda argüman için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
A) Geçersizdir
B) Sağlam değildir
C) Tutarsızdır
D) Çelişkilidir
Merhaba sevgili öğrenciler,
Bu soru, mantıkta argümanların değerlendirilmesiyle ilgili temel kavramları anlamamızı gerektiriyor. Verilen argümanı inceleyelim ve seçenekleri tek tek değerlendirelim.
Argüman:
- Tüm insanlar ölümlüdür. (Öncül 1)
- Sokrates bir insandır. (Öncül 2)
- O halde Sokrates ölümlüdür. (Sonuç)
Soru, bu argümanın "geçerli" olduğunu belirtiyor ve öncüllerden birinin yanlış olması durumunda ne söyleneceğini soruyor.
-
Geçerlilik (Validity): Bir argümanın geçerli olması, öncüller doğru KABUL EDİLDİĞİNDE sonucun zorunlu olarak onlardan çıkması demektir. Geçerlilik, argümanın yapısıyla, yani mantıksal formuyla ilgilidir, öncüllerin gerçek hayattaki doğruluğuyla değil. Verilen argüman, klasik bir tümdengelimli çıkarım örneğidir ve mantıksal olarak geçerlidir. Yani, eğer tüm insanlar ölümlü olsaydı VE Sokrates bir insan olsaydı, Sokrates'in ölümlü olması KESİNLİKLE doğru olurdu.
-
Sağlamlık (Soundness): Bir argümanın sağlam olması için iki koşulu birden sağlaması gerekir:
- Argüman geçerli olmalıdır.
- Tüm öncülleri doğru olmalıdır.
Eğer bir argüman geçerli olsa bile, öncüllerinden en az biri yanlışsa, o argüman "sağlam değildir" (unsound).
Şimdi sorudaki durumu değerlendirelim:
- Argüman "geçerlidir" deniyor. Bu kısmı anladık.
- "Öncüllerden birinin yanlış olması durumunda..." deniyor. İşte kilit nokta burası. Eğer öncüllerden biri yanlışsa (örneğin, "Tüm insanlar ölümlüdür" yanlışsa veya "Sokrates bir insandır" yanlışsa), argüman geçerli kalmaya devam etse bile, sağlamlık koşulunu yerine getiremez. Çünkü sağlamlık için tüm öncüllerin doğru olması şarttır.
Bu durumda, argüman geçerli olmasına rağmen, öncüllerden birinin yanlış olması nedeniyle "sağlam değildir" ifadesi doğru olacaktır.
Diğer seçenekleri inceleyelim:
-
A) Geçersizdir: Argümanın geçerli olduğu zaten soruda belirtilmiştir. Geçerlilik, öncüllerin doğruluğundan bağımsız olarak argümanın yapısıyla ilgilidir. Öncüller yanlış olsa bile, argümanın mantıksal yapısı geçerli kalır.
-
C) Tutarsızdır: Tutarsızlık, bir dizi ifadenin aynı anda doğru olmasının imkansız olması durumudur. Örneğin, "Yağmur yağıyor" ve "Yağmur yağmıyor" ifadeleri tutarsızdır. Bir argümanın öncüllerinin yanlış olması, doğrudan tutarsız olduğu anlamına gelmez.
-
D) Çelişkilidir: Çelişki, bir ifadenin hem doğru hem de yanlış olamayacağı durumdur. Örneğin, "Bu daire karedir" ifadesi çelişkilidir. Bir öncülün yanlış olması, argümanın kendisinin çelişkili olduğu anlamına gelmez.
Dolayısıyla, geçerli bir argümanın öncüllerinden birinin yanlış olması durumunda, o argüman "sağlam değildir" denir.
Cevap B seçeneğidir.
