Soru:
Bir öğrenci, Türkiye fiziki haritasına baktığında aşağıdaki yer şekillerini görüyor:
- Erciyes Dağı
- Ağrı Dağı
- Kızılırmak Deltası
- Taşeli Platosu
Bu yer şekillerinin oluşumunda etkili olan
iç ve dış kuvvetleri eşleştirerek açıklayınız.
Çözüm:
💡 Bu soruda, her bir fiziki özelliğin nasıl oluştuğunu düşünmeliyiz. İç kuvvetler (dağ oluşumu, volkanizma) yeryüzünü kabartılar halinde şekillendirirken, dış kuvvetler (akarsular, rüzgar) onları aşındırarak düzleştirir.
- ➡️ Erciyes Dağı: Bu bir volkanik dağdır. Oluşumundaki temel kuvvet, yerkabuğunun zayıf noktalarından yeryüzüne çıkan magmanın soğuyarak birikmesi yani volkanizmadır. Bu bir iç kuvvettir.
- ➡️ Ağrı Dağı: Ağrı Dağı da bir volkanik dağdır. Benzer şekilde, oluşum nedeni iç kuvvetlerden volkanizmadır.
- ➡️ Kızılırmak Deltası: Delta, bir akarsuyun taşıdığı alüvyonları (kum, çakıl, mil) denize döküldüğü yerde biriktirmesiyle oluşur. Bu bir dış kuvvet işlemidir ve buna akarsu biriktirmesi denir.
- ➡️ Taşeli Platosu: Platolar, akarsular tarafından derince yarılmış düz veya hafif engebeli yüksek düzlüklerdir. Taşeli Platosu, Toros Dağları'nın akarsularla aşındırılması sonucu oluşmuştur. Bu nedenle oluşumundaki temel kuvvet dış kuvvetlerden akarsu aşındırmasıdır.
✅ Sonuç: Erciyes ve Ağrı Dağı iç kuvvet (volkanizma), Kızılırmak Deltası dış kuvvet (akarsu biriktirmesi), Taşeli Platosu ise dış kuvvet (akarsu aşındırması) ürünüdür.
