Soru:
17. yüzyılda Osmanlı Devleti, doğuda İran (Safevi Devleti) ile hangi önemli antlaşmaları imzalamıştır? Bu antlaşmaların (\( \text{Antlaşma}_1 \) ve \( \text{Antlaşma}_2 \)) temel maddelerini ve önemini karşılaştırarak yazınız.
Çözüm:
💡 Osmanlı-İran savaşları bu yüzyılda iki büyük antlaşmayla sonuçlanmıştır. Bunları inceleyelim:
- ➡️ 1. Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639):
- Taraflar: IV. Murat (Osmanlı) - I. Şah Safi (Safevi)
- Maddeleri:
- Bağdat, Basra ve Şehrizor Osmanlılara bırakıldı.
- Revan (Erivan) bölgesi İran'da kaldı.
- Bugünkü Türkiye-İran sınırının büyük ölçüde çizildiği antlaşmadır.
- Önemi: Bu antlaşma ile iki devlet arasında uzun süreli bir barış dönemi başlamış ve doğu sınırı istikrara kavuşmuştur. Sınırlar günümüze kadar büyük ölçüde korunmuştur.
- ➡️ 2. Ferhat Paşa (İstanbul) Antlaşması (1590): (Duraklamanın başlangıcına işaret eden bir antlaşma olarak da değerlendirilir.)
- Taraflar: III. Murat (Osmanlı) - I. Şah Abbas (Safevi)
- Maddeleri:
- Osmanlı Devleti, en geniş doğu sınırlarına ulaşmıştır.
- Azerbaycan, Gürcistan, Dağıstan ve Luristan gibi geniş topraklar Osmanlı'ya geçti.
- Önemi: Osmanlı doğuda en fazla toprağa bu antlaşma ile sahip olmuştur. Ancak bu durum kalıcı olmamış, I. Şah Abbas'ın tahta geçmesiyle kaybedilen topraklar geri alınmış ve nihayetinde Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalanmıştır.
✅ Karşılaştırma: Ferhat Paşa Antlaşması Osmanlı'nın doğudaki zirvesi iken, Kasr-ı Şirin Antlaşması istikrarlı ve kalıcı sınırın çizildiği antlaşmadır. Kasr-ı Şirin, Osmanlı'nın artık doğuda yayılma politikasından çok, mevcut sınırları koruma politikasına geçtiğinin göstergesidir.
