Soru:
"Çıtayı yüksek tutmalıyız." cümlesindeki "çıta" kelimesi ile "Çita çok hızlı koşan bir hayvandır." cümlesindeki "çita" kelimesi için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? (\( \sqrt{} \) işareti kökü temsil etsin)
- A) Her ikisi de basit yapılıdır.
- B) Her ikisi de türemiş yapılıdır.
- C) İlki basit, ikincisi türemiştir.
- D) İlki türemiş, ikincisi basittir.
Çözüm:
💡 Bu soru, aynı seslere sahip ancak anlam ve köken olarak farklı olan kelimelerin (eş sesliler değil, farklı kökler) yapısal analizini yapmamızı istiyor.
- ➡️ 1. Adım: "Çıta" Kelimesini İnceleyelim. İlk cümledeki "çıta", genellikle ince, uzun tahta parçası anlamındadır. Bu kelimenin kökü "çıt-" sesi değildir. "Çıta" kelimesi dilimize Macarcadan geçmiş bir alıntı kelimedir (\(céta\)). Bu nedenle, yapı bakımından hiç yapım eki almamış, kök halindedir. Yani yapısı basittir.
- ➡️ 2. Adım: "Çita" Kelimesini İnceleyelim. İkinci cümledeki "çita", bir hayvan ismidir. Bu kelime de dilimize İtalyancadan (\(gatta\)) veya başka bir Batı dilinden geçmiş bir alıntı kelimedir. Kendi içinde Türkçe bir kök ve ekten oluşmaz. Bu nedenle, yapı bakımından yine hiç yapım eki almamış, kök halindedir. Yani yapısı basittir.
- ➡️ 3. Adım: Sonuçlandıralım. Her iki kelime de Türkçe kök ve eklerle oluşmamış, dilimize yabancı dillerden girmiş, ek almamış basit kelimelerdir.
✅ Sonuç: Her iki kelime de basit yapılı olduğu için doğru cevap A seçeneğidir.
