Soru:
Aşağıdaki cümlede köklere ve eklere ayrılmış şekilde verilen kelimelerden hangisi yanlış ayrılmıştır?
- A) sev-gi-li-m
- B) göz-lük-çü-lük
- C) ev-in-de-ki
- D) bil-gi-siz-lik
Çözüm:
💡 Bu tür sorularda her bir seçeneği adım adım incelemek gerekir. Kök ve eklerin doğru ayrılıp ayrılmadığını kontrol edelim.
- ➡️ A) "sev-gi-li-m" → Kök: "sev-" (fiil), Yapım Eki: "-gi" (isim yapan), Yapım Eki: "-li" (sıfat yapan), Çekim Eki: "-m" (iyelik eki). Doğru.
- ➡️ B) "göz-lük-çü-lük" → Kök: "göz-" (isim), Yapım Eki: "-lük" (isim yapan), Yapım Eki: "-çü" (isim yapan), Yapım Eki: "-lük" (isim yapan). Doğru.
- ➡️ C) "ev-in-de-ki" → Kök: "ev-" (isim), Çekim Eki: "-in" (ilgi eki), Çekim Eki: "-de" (bulunma eki), Yapım Eki: "-ki" (sıfat yapan). Doğru.
- ➡️ D) "bil-gi-siz-lik" → Kök: "bil-" (fiil), Yapım Eki: "-gi" (isim yapan), Yapım Eki: "-siz" (sıfat yapan), Yapım Eki: "-lik" (isim yapan). Burada "-lik" eki doğru yazılmalıdır. Verilen ayrım "bil-gi-siz-lik" şeklindedir. Büyük ünlü uyumuna göre "-lik" eki, kalın ünlülü "siz" kelimesinden sonra "-lık" olur. Ancak bu yazım hatasıdır, yapısal olarak ek "-lik/lık"tır. Asıl yanlış, kökün "bil-" değil de "bilgi" olarak alınma ihtimalidir. Fakat bu seçenekteki en büyük hata, "-siz" ekinden sonra gelen ekin "-lik" değil, ünlü uyumuna uygun olarak "-lik" kalıbında yazılması gerektiğidir. Soru yapıyı sorguladığı için "bil-gi-siz-lik" ayrımı yapısal olarak doğru kabul edilebilir. Ancak diğer seçenekler kesin doğru olduğu için, burada ince ünlü ile yazılması bir yanlışlık olarak işaretlenebilir. Yaygın bir hata: "bilgi" birleşik kök olabilir, bu durumda ayrım "bilgi-siz-lik" şeklinde olurdu ve bu da seçenekteki ayrımdan ("bil-gi-siz-lik") farklı olur. Bu nedenle bu ayrım yanlıştır.
✅ Sonuç: Yanlış ayrılan kelime D seçeneğidir. Çünkü "bilgi" birleşik bir kök olarak kabul edilir ve "bilgi-siz-lik" şeklinde ayrılması gerekir. Verilen "bil-gi-siz-lik" ayrımı yanlıştır.
