Soru:
"Göz-lük-çü-ler-den" kelimesini inceleyiniz. Bu kelimedeki eklerden hangisi ya da hangileri yapım ekidir? Nedenini açıklayınız.
Çözüm:
💡 Yapım eklerini bulmak için kelimenin anlamının nasıl değiştiğine veya yeni bir kelime türetilip türetilmediğine bakarız.
- ➡️ 1. Adım: Kökü Belirleme: Kelimenin temel anlamlı kısmı "göz" ismidir.
- ➡️ 2. Adım: Ekleri Sırayla Analiz Etme:
- göz + lük → "Göz" organ isminden, "göze takılan camlı araç" anlamında yeni bir isim (gözlük) türetmiştir. Bu bir yapım eki'dir.
- gözlük + çü → "Gözlük" isminden, "gözlük satan veya tamir eden kişi" anlamında yeni bir isim (gözlükçü) türetmiştir. Bu bir yapım eki'dir.
- gözlükçü + ler → "Gözlükçü" kelimesine gelerek onu çoğul yapmıştır (birden fazla gözlükçü). Anlamı değiştirmez, sadece çekim özelliği katar. Bu bir çekim eki'dir.
- gözlükçüler + den → Çoğul isme gelerek "-den ayrılma, çıkma" anlamı (ayrılma hâli) katmıştır. Bu bir çekim eki'dir.
✅ Sonuç: Bu kelimede -lük ve -çü ekleri yapım ekidir, çünkü her ikisi de geldikleri kelimenin anlamını ve türünü değiştirerek yeni birer kelime türetmiştir.
