Soru:
"Bilgi-siz-lik-ten korkmamalıyız." cümlesinde geçen altı çizili kelimedeki yapım ve çekim eklerini gösteriniz. Yapım eklerinin kelimeye kattığı anlamı belirtiniz.
Çözüm:
💡 Bu örnekte, bir kelimenin içinde iki farklı yapım eki bulunmaktadır.
- ➡️ 1. Adım: Kök ve Ekleri Ayırma: Kelimeyi şu şekilde ayırırız: bilgi - siz - lik - ten.
- ➡️ 2. Adım: Eklerin İşlevlerini ve Türlerini Belirleme:
- bilgi → İsim kökü.
- -siz → "Bilgi" kelimesine gelerek, "bilgisi olmayan" anlamında yeni bir sıfat (bilgisiz) türetmiştir. Kelimenin anlamını ve türünü değiştirdiği için ➡️ Yapım Eki.
- -lik → "Bilgisiz" sıfatına gelerek, "bilgisiz olma durumu" anlamında yeni bir isim (bilgisizlik) türetmiştir. Yine anlamı ve türü değiştirdiği için ➡️ Yapım Eki.
- -ten → Türemiş isim olan "bilgisizlik" kelimesine gelerek "-den ayrılma" (ayrılma/çıkma hâli) anlamı katmıştır. Kelimenin anlamını değil, cümle içindeki görevini belirlediği için ➡️ Çekim Eki.
- ➡️ 3. Adım: Yapım Eklerinin Kattığı Anlam:
- -siz eki: "Olumsuzluk / yokluk" anlamı katmıştır.
- -lik eki: "Durum / isim" anlamı katmıştır.
✅ Sonuç: bilgi (kök) - siz (yapım eki) - lik (yapım eki) - ten (çekim eki). Bu kelimede iki adet yapım eki bulunmaktadır.
