Soru:
Bir kişi şu inançlara sahiptir: (I) "Dünyadaki tüm olaylar, doğa yasalarına tabidir ve bir neden-sonuç zinciri içinde gerçekleşir." (II) "İnsan, ahlaki seçimler yapma kapasitesine sahiptir ve bu seçimlerinden dolayı ahlaken sorumludur." Bu iki inancın tutarlılığını denetleyiniz.
Çözüm:
💡 Bu, felsefe tarihindeki determinizm-özgür irade problemine bir örnektir. Tutarlılık için, iki görüşün bir arada nasıl yorumlanabileceğine bakmalıyız.
- ➡️ Birinci Adım - Görünür Çelişkiyi Tespit Etme: İlk bakışta, tüm olayların neden-sonuçla belirlenmesi (I), insanın seçimlerinin de önceden belirlenmiş olması anlamına gelir. Bu da ikinci inançtaki (II) "ahlaki sorumluluk" fikriyle çelişiyor gibi durur. Çünkü kişi, yapmak zorunda olduğu bir şeyden sorumlu tutulamaz.
- ➡️ İkinci Adım - Uzlaştırıcı Yaklaşımları Araştırma: Bazı felsefi pozisyonlar bu iki inancı uzlaştırmaya çalışır. Örneğin, Uyumlulukçuluk (Compatibilism) görüşüne göre, özgürlük, dışarıdan zorlanmamak olarak tanımlanır. Bir eylem doğa yasalarına uygun olsa bile, eğer bu eylemi kişinin kendi içsel istek ve düşünceleri belirliyorsa, o eylem özgürdür ve kişi ondan sorumludur.
- ➡️ Üçüncü Adım - Tutarlılık Kararı Verme: Eğer kişi "özgür irade"yi Uyumlulukçu bir şekilde tanımlarsa (yani determinizmle bağdaşan bir özgürlük anlayışı benimserse), bu iki inanç tutarlı hale gelebilir. Ancak, özgür iradeyi mutlak bir "ilk nedensellik" olarak tanımlarsa, o zaman iki inanç tutarsız olur.
✅ Sonuç: Tutarlılık, buradaki kavramların nasıl tanımlandığına bağlıdır. Belirli bir felsefi çerçeve (Uyumlulukçuluk) içinde bu iki inanç tutarlı kabul edilebilir.
