Soru:
Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti'nde 16. ve 17. yüzyıllarda görülen Celali İsyanları'nın temel nedenleri arasında yer almaz?
- A) Tımar sisteminin bozulması ve topraksız kalan köylülerin eşkıyalığa yönelmesi
- B) Hazine gelirlerini artırmak için ağır ve düzensiz vergiler alınması
- C) Uzun süren savaşların, asker kaçaklarını (leventleri) çoğaltması
- D) Yabancı tüccarlara tanınan kapitülasyonların, yerli esnafı olumsuz etkilemesi
- E) Devşirme sisteminin işleyişinde yaşanan aksaklıklar
Çözüm:
💡 Bu soruda, Celali İsyanları'nın temel nedenlerini bilmek ve bu nedenlerin dışında kalan bir faktörü seçmek gerekiyor. Celali İsyanları, daha çok Anadolu'daki sosyal ve ekonomik düzensizliklerden kaynaklanmıştır.
- ➡️ A seçeneği, tımar sisteminin bozulması ve köylünün toprağını terk etmesi, isyanların en önemli nedenidir. Doğru bir nedendir.
- ➡️ B seçeneği, ağır vergiler halkı bezdirmiş ve isyana sürüklemiştir. Doğru bir nedendir.
- ➡️ C seçeneği, savaşlardan kaçan levent ve sekbanların Anadolu'da eşkıyalığa başlaması, isyanların askeri boyutunu oluşturur. Doğru bir nedendir.
- ➡️ D seçeneği, kapitülasyonların yerli ticareti olumsuz etkilemesi, özellikle İstanbul ve taşradaki esnaf isyanları (örneğin, 17. yüzyıldaki esnaf ayaklanmaları) ile ilişkilendirilebilir ve ekonomik bir nedendir. Dolaylı da olsa bir etkendir.
- ➡️ E seçeneği, devşirme sistemi, Kapıkulu Ocakları ve yönetim kadrosunun (Enderun) insan kaynağını oluşturur. Bu sistemdeki aksaklıklar merkezi yönetimi zayıflatabilir ancak doğrudan Anadolu'daki Celali İsyanları'nın temel ve doğrudan bir nedeni olarak gösterilemez.
✅ Sonuç olarak, diğer seçenekler isyanların doğrudan sosyo-ekonomik ve askeri nedenleriyken, E seçeneği doğrudan bir neden değildir. Cevap: E
