Soru:
Bir öğrenci, "Taşınma olayının gerçekleşebilmesi için aşındırıcı gücün, taşınacak malzemeye etki eden yerçekimi kuvvetinden ve sürtünmeden daha fazla olması gerekir." demiştir. Bu açıklamayı desteklemek için aşağıdaki örneklerden hangisini kullanabilir?
- A) Rüzgarın, ancak belli bir hızın üzerinde esmesi durumunda kum tanelerini hareket ettirebilmesi
- B) Akarsuyun, taşıdığı malzemeleri denize ulaştırdığında delta oluşturması
- C) Buzulun, geçtiği yerde "U" şeklinde vadiler oluşturması
- D) Yağmurun, toprağın üst katmanlarındaki mineralleri alt katmanlara yıkaması
Çözüm:
💡 Bu soru, taşınma için gerekli olan fiziksel koşulu ve enerji gereksinimini anlamaya yönelik. Öğrencinin açıklamasının özü, taşıyıcı kuvvetin yeterli enerjiye sahip olması gerektiğidir.
- ➡️ Birinci Adım: Öncelikle öğrencinin cümlesini anlayalım: Taşıma ajanının (rüzgar, su) kuvveti, malzemenin ağırlığını ve yüzeyle olan sürtünmesini yenebilmeli ki onu hareket ettirip taşıyabilsin.
- ➡️ İkinci Adım: Seçenekleri bu fiziksel prensip açısından değerlendirelim:
- B Seçeneği: Biriktirme (delta oluşumu) sürecini anlatır. Taşıma gücünün azaldığını gösterir, yeterliliğini değil.
- C Seçeneği: Buzulun aşındırma gücünü ve şeklini gösterir. Doğrudan taşıma için gereken enerji eşiğiyle ilgili değildir.
- D Seçeneği: Bu, "sızma" veya "yıkanma" olayıdır. Suyun toprak içindeki dikey hareketidir, yatay yönde bir taşınma değildir.
- A Seçeneği: Rüzgarın kumları hareket ettirebilmesi için bir eşik hıza (minimum enerji) ihtiyaç duyduğunu açıkça belirtir. Hız yetersizse, kum ağırlığı ve sürtünme yenilemez, taşınma olmaz. Hız yeterli olunca taşınma başlar.
✅ Doğru cevap A seçeneğidir. Çünkü bu örnek, taşıyıcı kuvvetin (rüzgar), taşınacak malzemenin (kum) direncini yenmek için yeterli bir eşik değere ulaşması gerektiğini somut bir şekilde gösterir.
