Soru:
Aşağıdaki grafik, farklı enlemlerdeki bir alanda kaydedilen ortalama yıllık sıcaklık (\(T\), °C olarak) ve o bölgedeki omurgalı türü çeşitliliği (\(S\), tür sayısı olarak) arasındaki ilişkiyi göstermektedir. Grafikte X ekseni enlemi, Y ekseni ise hem sıcaklığı hem de tür sayısını temsil etmektedir. Buna göre, grafikten çıkarılabilecek en doğru yargıyı seçiniz ve nedenini açıklayınız.
(Grafik hayali olarak şu şekildedir: Ekvator (0°) noktasında hem sıcaklık hem tür sayısı maksimum, Kutup (90°) noktasında ise minimumdur. İki eğri de benzer bir düşüş trendi izler.)
Çözüm:
💡 Grafiği yorumlamak için enlem, sıcaklık ve biyoçeşitlilik arasındaki nedensel ilişkiyi anlamak gerekir.
- ➡️ Adım 1: Gözlemi Tanımla: Grafik, enlem arttıkça (ekvatordan kutuplara gidildikçe) hem ortalama sıcaklığın hem de tür çeşitliliğinin azaldığını göstermektedir. İki değişken arasında pozitif bir korelasyon vardır.
- ➡️ Adım 2: Nedenselliği Değerlendir: Burada asıl neden, artan enlemin kendisi değildir. Enlem, bir proxy değişken yani vekil bir göstergedir. Asıl neden, enlemle birlikte değişen fiziksel çevre koşullarıdır. Sıcaklık, bu koşulların en önemlilerinden biridir.
- ➡️ Adım 3: Sonuç Çıkar: Grafikten çıkarılabilecek en doğru yargı, "Sıcaklık, biyoçeşitliliği etkileyen temel faktörlerden biridir ve ekvatordan kutuplara gidildikçe azalan sıcaklık, tür çeşitliliğinin de azalmasına neden olur" şeklindedir. Sıcaklık düştükçe metabolik faaliyetler yavaşlar, üreme mevsimi kısalır ve ekosistemin taşıma kapasitesi düşer, bu da daha az türün yaşamasına olanak tanır.
✅ Doğru yargı, sıcaklık ve biyoçeşitlilik arasındaki bu güçlü pozitif ilişki ve nedensel bağdır.
