Edebi metin ve öğretici metin arasındaki farklar

Bir yazar, İstanbul'un tarihi yarımadasını anlatan iki farklı metin kaleme alıyor.

Metin A: "Sokaklar, birbiriyle \(a^2 + b^2 = c^2\) teoremi kadar kesin bir uyumla birleşiyordu. Ayasofya'nın kubbesi, gökyüzüne yazılmış bir denklem gibiydi; her çizgisi, tarihin derinliklerinden gelen bir bilinmeyeni 'x' işaretiyle işaretliyordu."

Metin B: "İstanbul'un tarihi yarımadası, 1985 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmiştir. Bölge, Bizans ve Osmanlı dönemlerinden kalma anıtlar ve yapılarla doludur. Ayasofya, 537 yılında inşa edilmiş ve yüzyıllar boyunca hem kilise hem cami hem de müze olarak hizmet vermiştir."

Bu iki metni, gerçeklikle ilişkisi ve dilin işlevi açısından karşılaştırınız.

💡 Karşılaştırmamızı iki temel başlıkta yapalım.

• ➡️ Gerçeklikle İlişkisi: Metin A, gerçekliği olduğu gibi yansıtmaz. Tarihi bir mekanı, matematiksel metaforlarla (kurgusal bir bakış açısıyla) yeniden yorumlar. Metin B ise nesnel gerçeklere (tarihler, olaylar, kurumlar) dayanır ve gerçekliği olduğu gibi, değiştirmeden aktarmayı hedefler.
• ➡️ Dilin İşlevi: Metin A'da dil, şiirsel (sanatsal) işlevde kullanılmıştır. Amaç, bilgi vermek değil, bir atmosfer yaratmak ve okuyucuyu etkilemektir. Matematiksel terimler bile bu amaçla, mecazi anlamda kullanılmıştır. Metin B'de ise dil, göndergesel işlevde kullanılır. Amaç, açık, net ve anlaşılır bir şekilde bilgi iletmektir.

✅ Sonuç: Metin A bir edebi metin iken, Metin B tipik bir öğretici metin örneğidir. Edebi metin kurgusal ve öznel, öğretici metin ise gerçekçi ve nesneldir.