Soru:
Aşağıdaki iki dörtlük, farklı şairlere aittir. Hangisinde "tapşırma" kullanıldığını tespit ederek, iki dörtlük arasındaki yapısal farkı "mahlas" ve "tapşırma" kavramları üzerinden açıklayınız.
Dörtlük A:
"Gönül gel senin ile muhabbet edelim
Dost elinden bade içip üstünü atalım
Kalkıp şu yüce dağların başına varalım
Karacoğlan eydür, al giyme aman aman"
Dörtlük B:
"Öyle serdim ki çadırım serilmez
Benim için âleme haber verilmez
Münkir olan inanmaz, iman getirmez
İnansın inanmasın, ben Pir Sultan'ım"
Çözüm:
🔍 Bu soruda, mahlasın nasıl söylendiğine dikkat etmeliyiz. Tapşırma, mahlasın söylenmesine bir geçiş oluşturur.
- ➡️ 1. Adım: Dörtlük A'yı İncele - Dörtlük A'da, şair önce gönülden, dost meclisinden ve dağlardan bahsederek bir atmosfer kuruyor. Son dizede ise "Karacoğlan eydür" diyerek mahlasını söylüyor. Burada ilk üç dize, mahlasın söyleneceği duygusal ve anlamsal zemini hazırlıyor. Bu hazırlık bölümüne tapşırma denir.
- ➡️ 2. Adım: Dörtlük B'yi İncele - Dörtlük B'de ise şair, doğrudan kendi inanç ve duruşunu anlatıyor ve son dizede "ben Pir Sultan'ım" diyerek mahlasını açıklıyor. Burada mahlası önceleyen, ona özel olarak hazırlanmış belirgin bir tapşırma bölümü yoktur. Mahlas, anlatının doğal bir parçası olarak verilmiştir.
- ➡️ 3. Adım: Karşılaştırma ve Fark - İki dörtlükte de mahlas vardır (Karacoğlan ve Pir Sultan). Ancak tapşırma sadece Dörtlük A'da bulunmaktadır. Tapşırma, mahlası vurgulamak ve şiire dramatik bir son vermek için kullanılan bir yöntemdir. Dörtlük B'de bu yöntem kullanılmamıştır.
✅ Sonuç: Tapşırma kullanılan dörtlük A dörtlüğüdür. Mahlas her ikisinde de varken, tapşırma sadece mahlası önceleyen hazırlık bölümü olan A'da mevcuttur.
