Soru:
Rosalind Franklin'in X-ışını kırınım fotoğrafları, DNA'nın çift sarmal yapısının anlaşılmasında kritik bir rol oynamıştır. Bu keşif, genetik kodun çözülmesi yolunda da önemli bir adım olmuştur. Genetik kodun temel özelliklerinden üç tanesini yazınız ve bu özelliklerden birini bir örnekle açıklayınız.
Çözüm:
💡 Genetik kod, DNA'daki nükleotit dizisinin (gen), proteinlerdeki amino asit dizisine nasıl çevrildiğini belirleyen kurallar bütünüdür.
- ➡️ 1. Adım: Temel Özellikleri Listeleme: Genetik kodun temel özellikleri şunlardır:
- Üçlüdür (Triplet): Bir amino asidi şifreleyen her bir birim, 3 nükleotitten oluşur. Bu üçlü birimlere "kodon" denir.
- Dejeneredir (Yozlaşmıştır): Bir amino asit, birden fazla farklı kodon tarafından şifrelenebilir. Örneğin, "Lösin" amino asidi 6 farklı kodonla şifrelenir.
- Evrenseldir: Temel olarak aynı kod, neredeyse tüm canlılarda (bakterilerden insanlara kadar) ortaktır. Bu, evrimsel bir akrabalığın güçlü kanıtıdır.
- Belirsizlik (Anlam Kaybı) Yoktur: Her kodon sadece bir amino asidi şifreler.
- ➡️ 2. Adım: Bir Özelliği Örnekle Açıklama: "Dejenerelik" özelliğini bir örnekle açıklayalım.
Örnek: Amino asitlerden biri olan "Glisin", dört farklı kodon tarafından şifrelenebilir. Bu kodonlar: GGU, GGC, GGA, GGG'dir.
Bu durumun avantajı, DNA'daki bir mutasyon (örneğin, GGU'daki son U'nun C'ye dönüşerek GGC olması) yine de aynı amino asidi (Glisin) şifreleyeceği için proteinde bir değişikliğe yol açmaz. Bu, genetik kodun bir hata tolerans mekanizmasıdır.
✅ Sonuç olarak, genetik kodun üçlü, dejenere ve evrensel olmak üzere temel özellikleri vardır. Dejenerelik özelliği, mutasyonların zararlı etkilerini bir miktar azaltan koruyucu bir mekanizmadır.
