Soru:
Edward Jenner, 1796 yılında gerçekleştirdiği ünlü deneyinde, sütçü kız Sarah Nelmes'ten aldığı inek çiçeği (cowpox) materyalini, sekiz yaşındaki James Phipps'e enjekte etti. Daha sonra James'e, ölümcül olabilen çiçek hastalığı (smallpox) mikrobu verildiğinde James hastalanmadı.
Bu deneyi temel alarak, aşağıdaki soruları cevaplayınız:
- a) Jenner'ın bu deneyde test ettiği hipotez nedir?
- b) Bu deneyde bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenler neler olabilir?
Çözüm:
💡 Bu soru, bilimsel yöntemin temel basamaklarını ve değişken kavramını anlamamızı sağlar.
- ➡️ a) Hipotez: Edward Jenner, halk arasındaki gözleme dayanarak "İnek çiçeği hastalığını geçiren bir kişi, çiçek hastalığına karşı bağışıklık kazanır." hipotezini test etmiştir. Yani, bir hastalığa maruz kalmanın, daha ciddi başka bir hastalığa karşı koruma sağlayıp sağlamadığını araştırmıştır.
- ➡️ b) Değişkenler:
- Bağımsız Değişken: Araştırmacının değiştirdiği durumdur. Bu deneyde James'e inek çiçeği materyali enjekte edilmesi bağımsız değişkendir.
- Bağımlı Değişken: Bağımsız değişkene bağlı olarak ölçülen sonuçtur. Bu deneyde James'in çiçek hastalığına yakalanıp yakalanmaması bağımlı değişkendir.
- Kontrol Edilen Değişkenler: Deney sonucunu etkilememesi için sabit tutulan faktörlerdir. James'in yaşı, genel sağlık durumu, maruz kaldığı çiçek hastalığı mikrobu miktarı ve çevresel koşullar kontrol altına alınmaya çalışılmıştır.
✅ Sonuç olarak, Jenner'ın deneyi modern aşılamanın temelini atmış ve bağışıklık sisteminin "hafızası" prensibini pratikte kanıtlamıştır.
