Soru:
Edward Jenner'ın çiçek aşısını bulması, insanlık tarihinin en önemli dönüm noktalarından biridir. Çiçek hastalığı, \(20. yüzyılın başlarında\) dünya genelinde yaklaşık 300-500 milyon insanın ölümüne neden olmuştur. 1980 yılında Dünya Sağlık Örgütü (WHO) çiçek hastalığının yeryüzünden tamamen yok edildiğini ilan etmiştir.
Bu başarıyı mümkün kılan, çiçek aşısının sahip olduğu iki temel biyolojik özellik nedir? Açıklayınız.
Çözüm:
💡 Bir hastalığın kökünün kazınabilmesi için aşının belirli kritik özelliklere sahip olması gerekir.
- ➡️ 1. Özellik: Etkili ve Uzun Süreli Bağışıklık Sağlaması
Çiçek aşısı, vücuda verildiğinde güçlü bir bağışıklık tepkisi oluşturur ve hastalığa karşı yıllarca, hatta bazen ömür boyu koruma sağlar. Bu sayede, toplumda aşılanan bireyler uzun süre hastalıktan korunmuş ve virüsün yayılma zinciri kırılmıştır.
- ➡️ 2. Özellik: Virüsün Mutasyona Uğramaması (Antijenik Durağanlık)
Çiçek virüsü (\( \textit{Variola virus} \)), diğer birçok virüsün (örneğin grip virüsü) aksine, yüzey proteinlerinde çok az değişiklik (mutasyon) geçirir. Bu "antijenik durağanlık", aşının yıllar boyunca etkinliğini korumasını sağlamıştır. Eğer çiçek virüsü sık sık mutasyon geçirseydi, her seferinde yeni bir aşı geliştirmek gerekirdi ve hastalığın kökü kazınamazdı.
✅ Bu iki özellik sayesinde, yoğun aşılama kampanyaları ile çiçek hastalığı tarihte tamamen eradike edilen (yok edilen) ilk ve tek insan hastalığı olmuştur. 🎉
