Soru:
Hemofili (X'e bağlı çekinik kalıtım) gibi bir hastalık için, taşıyıcı bir kadın (\(X^H X^h\)) ile sağlıklı bir erkek (\(X^H Y\)) evleniyor. Bu çiftin kız ve erkek çocuklarının hasta veya taşıyıcı olma olasılıklarını hesaplayınız. (\(X^H\): Sağlam allel, \(X^h\): Hastalık alleli)
Çözüm:
💡 Bu bir cinsiyete bağlı kalıtım sorusudur. Ebeveynlerin genotiplerini ve cinsiyet kromozomlarını dikkate alarak Punnett karesi oluşturmalıyız.
- ➡️ Birinci adım: Ebeveynlerin genotiplerini ve üretebilecekleri gametleri belirleyelim.
- Taşıyıcı Anne (\(X^H X^h\)): \(X^H\) veya \(X^h\) yumurta hücresi oluşturabilir.
- Sağlam Baba (\(X^H Y\)): \(X^H\) veya \(Y\) sperm hücresi oluşturabilir.
- ➡️ İkinci adım: Punnett karesini oluşturalım.
| \(X^H\) (Baba) | \(Y\) (Baba) |
| \(X^H\) (Anne) | \(X^H X^H\) | \(X^H Y\) |
| \(X^h\) (Anne) | \(X^H X^h\) | \(X^h Y\) |
- ➡️ Üçüncü adım: Olasılıkları cinsiyetlere göre analiz edelim.
- Kız Çocukları (Genotipinde iki X kromozomu olanlar): %50 ihtimalle \(X^H X^H\) (Tamamen sağlam), %50 ihtimalle \(X^H X^h\) (Taşıyıcı). Kız çocuklarının hiçbiri hasta olmaz.
- Erkek Çocukları (Genotipinde bir X bir Y kromozomu olanlar): %50 ihtimalle \(X^H Y\) (Sağlam), %50 ihtimalle \(X^h Y\) (Hasta).
✅ Sonuç: Bu çiftin; kız çocuklarının %50'si taşıyıcı, erkek çocuklarının ise %50'si hasta olma riski taşır.
