Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ek fiil (ek eylem) düşmüştür?
- A) Dün hava çok soğuktu.
- B) Senin ne kadar güçlü olduğunu biliyorum.
- C) O çocuk, sınıfımızın en zekisi.
- D) Yarın burada olmayacağım.
Çözüm:
💡 Ek fiil, özellikle üçüncü tekil ve çoğul kiplerde (o, onlar) düşebilir. Bu durumda yüklem, ek fiilsiz olmasına rağmen isim soylu olarak cümleyi tamamlar.
- ➡️ A seçeneği: "soğuktu" -> "soğuk" (isim) + "-tu" (ek fiil). Ek fiil açıkça yazılmış, düşmemiş.
- ➡️ B seçeneği: "olduğunu" -> "ol-" (fiil) + "-duğu" (eki) + "-nu" (eki). Bu bir fiilimsi (isim-fiil) grubudur, ana yüklem değildir. Ek fiil konusuyla doğrudan ilgili değildir.
- ➡️ C seçeneği: "zekisi" -> "zeki" (isim) + "-si" (iyelik eki). Burada yüklem "zekisi"dir. Aslında "zekisiydi" veya "zekisidir" olması beklenirken ek fiil (-dir veya -di) kullanılmamış, düşmüştür. Anlam onu karşılamaktadır.
- ➡️ D seçeneği: "olmayacağım" -> "ol-" (fiil) + "-ma" (olumsuzluk) + "-yacağ-" (gelecek zaman) + "-ım" (şahıs eki). Bu bir basit zamanlı fiildir, ek fiil yoktur, dolayısıyla düşme durumu söz konusu değildir.
✅ Sonuç: Ek fiilin düştüğü, yani yazılıp söylenmediği halde anlamca var olduğu cümle C seçeneğidir. ("O çocuk, sınıfımızın en zekisi(dir).")
