Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem sıralı hem de birleşik cümle özelliği bir arada bulunmaktadır?
- A) Ödevini bitirdi, odasını topladı, sonra uyudu.
- B) Ders çalıştığı için sınavdan yüksek aldı.
- C) Müzik dinlemeyi sever, fakat konsere gitmek istemezdi.
- D) Yağmur yağınca şemsiyesini açtı ve eve koştu.
Çözüm:
💡 Karmaşık bir yapı arıyoruz. Cümlenin bir bölümünün sıralı, bir bölümünün ise birleşik olması gerekir. Ya da birleşik bir cümlenin içinde sıralı yargılar olabilir.
- ➡️ A seçeneği: Üç bağımsız yargı virgülle sıralanmış. Bu, saf bir sıralı cümledir.
- ➡️ B seçeneği: "Ders çalıştığı için" yan cümleciktir. Bu, saf bir birleşik cümledir.
- ➡️ C seçeneği: "Müzik dinlemeyi sever" ve "konsere gitmek istemezdi" iki bağımsız yargıdır ve "fakat" bağlacıyla bağlanmıştır. Bu, bir bağlı cümledir. İçinde yan cümlecik yoktur.
- ➡️ D seçeneği: "Yağmur yağınca" ifadesi, "-incE" zarf-fiil ekiyle oluşmuş bir yan cümleciktir. Bu, cümleyi birleşik cümle yapar. Ayrıca, "şemsiyesini açtı" ve "eve koştu" iki bağımsız yargı "ve" bağlacıyla bağlanmıştır. Bu da cümlenin aynı zamanda bağlı cümle özelliği taşıdığını gösterir. Ancak soruda "sıralı" özellik soruluyor. "Ve" bağlacı bağlı cümle yapsa da, bu iki yargının ardışıklığını/yan yanalığını da gösterdiği için sıralı cümle mantığına da uyar. Bu seçenek, birleşik ve bağlı/sıralı yapının birleşimidir.
✅ Sonuç: Doğru cevap, hem "Yağmur yağınca" yan cümleciği (birleşik cümle) hem de "şemsiyesini açtı ve eve koştu" (bağlı/sıralı yapı) içeren D seçeneğidir.
