Soru:
Bir deneyde, bir hücre kültürüne siyanür (CN⁻) adlı zehirli bir madde eklendiğinde sodyum-potasyum pompasının durduğu gözlemlenmiştir. Buna göre:
- a) Siyanür pompayı nasıl durdurmuş olabilir?
- b) Pompa durunca hücredeki su dengesi (ozmoregülasyon) nasıl etkilenir? Açıklayınız.
Çözüm:
💡 Siyanür, elektron taşıma zincirini inhibe eden bir zehirdir. Buradan yola çıkarak soruyu çözebiliriz.
- ➡️ a) Siyanür'ün Etki Mekanizması:
- Siyanür, mitokondrideki elektron taşıma zincirini bloke eder.
- Bu durum ATP sentezini (oksidatif fosforilasyonu) durdurur.
- Sodyum-potasyum pompası çalışmak için ATP'ye ihtiyaç duyar.
- ATP olmayınca pompa çalışamaz.
- Dolayısıyla siyanür, ATP sentezini engelleyerek dolaylı yoldan pompayı durdurmuştur.
- ➡️ b) Ozmoregülasyona Etkisi:
- Pompa çalışmayınca, hücre içi Na⁺ konsantrasyonu artar.
- Hücre içindeki yüksek Na⁺ konsantrasyonu, hücre dışından osmoz yoluyla suyun hücre içine girmesine neden olur.
- Sürekli su girişi, hücrenin şişmesine ve hatta patlamasına (hemoliz veya sitoliz) yol açabilir.
- Bu durum, pompanın ozmoregülasyondaki (su dengesinin sağlanması) hayati rolünü gösterir.
✅ Sonuç: a) Siyanür, ATP sentezini engelleyerek pompayı durdurur. b) Pompa durunca hücre içi Na⁺ birikimi olur ve bu da osmozla hücreye su girişine neden olarak hücrenin şişmesine ve patlamasına sebep olabilir.
